नागपूर ट्रॅव्हेलॉग

नागपूरला भाच्याचं लग्न झालं. त्यासाठी आलो होतो. काही निरिक्षणं:

- गरीबरथ ट्रेनमधील साईड मिडल बर्थ हा लै म्हणजे लैच बेकार प्रकार आहे. ज्या कुणी ही आयडिया दिली त्याला खूप शिव्याशाप. लालूंच्या काळात हे आलं म्हणून त्यांनाही माझा तळतळाट.

- दुथडी भरून वाहणारी नदी आजही मनाला खूप आनंद देते आणि तलावाच्या बाजूने घेतलेला मॉर्निंग वॉकही.

- नागपूरमधील लोकं पुण्यातल्या लोकांपेक्षा व्यवस्थित ट्राफीक सिग्नल पाळतात.

- मला नवरदेवाच्या बाथरूममधे दाढी आंघोळ करायला मिळाली. मला या कामाच्या प्रसाधनात अंगाला लावायचा साबण, डोक्याला लावायचे पॅराशूटचे खोबरेल तेल आणि फार फार तर एखादा शांपू इतकीच आयुधं माहिती आहेत. तिथं बेसीनवर असलेल्या २० एक विविध नावाच्या अन चित्रविचित्र आकाराच्या प्लास्टिक बॉटल्सने मला फारंच न्यूनत्व आलं. (बाथरूमचा सीन असल्यामुळे मी आधी चुकून न्युडत्व असं लिहीलं होतं. लागलीच एडिट केलं)

- आजकालच्या  लग्नातील झकपकपणा, श्रीमंती माझ्या अंगावरती येतात आणि डोक्यातही जातात. १९९१ साली फेबु असलं असतं तर माझ्या मावशीच्या काकांनी किंवा बाबांच्या मावसभावानी माझं लग्न लावल्यावर हाच डायलॉग स्टेटस म्हणून टाकला असता का?

- मी अधूनमधून लवकर सद्य कामातून रिटायर होण्याचा विचार करतो. लग्नाचा अवाढव्य खर्च बघून काही काळ या निर्णयावर मी डळमळीत झालो. एक जण म्हणाले, "तुला काय काळजी आहे. दोन्ही मुलंच तर आहेत तुला"

- प्रवासात वापरलेले कपडे बोचके भरून बॅग भरणारा मी आणि प्रवासात वापरलेल्या कपड्यांची घडी आमच्या इस्रीवाल्यापेक्षाही भारी घालून अत्यंत सुबक बॅग भरणारा माझा लहान भाऊ उन्मेष. एकाच आईबापाच्या पोटी इतके परस्परविरोधी स्वभावाचे दोन दिवटे जन्मणं हे अजबच. उन्मेष जरी काटेकोर तरीही तो दिवटाच.

- फेबुवर मित्रयादीत असलेल्या हरीदादाने माझ्या लिहिण्यापेक्षा पोस्टवर येणार्या मित्रांच्या कॉमेंटस जास्त खुमासदार असतात असे म्हंटले. मला माझ्या मित्रयादीचा अभिमान वाटला. कुणी अभिमानाऐवजी मत्सर असेही वाचू शकते. माझी काहीच स्तुति केली नाही म्हणून हरीदादाचा थोडा रागही आला.

- आदरातिथ्याच्या बाबतीत यजमानांच्या आसपासही मी पोहचू शकत नाही. रादर आमच्या मातोश्री सोडल्या तर कुणीच नाही.

- गुगल मॅप भारतातल्या सगळ्या शहरात गंडवतो. रस्त्यावरच्या माणसाला पत्ता विचारण्याची पद्धत ही अजूनही सगळ्यात विश्वासार्ह आहे.

- रिक्षावाल्याचा माज बघून मी ठरवलं की यापुढे स्टेशनपासून इतक्या अंतरावरचं हॉटेल शोधायचं की तिथे एकतर पायी पोहोचता आलं पाहिजे नाहीतर टॅक्सी लागली पाहिजे.

- नागपूरचं रेल्वे स्टेशन हे पुण्याच्या रेल्वे स्टेशनपेक्षा खूप चांगलं आहे.

- चालत्या ट्रेनमधे मोबाईलवर मराठी टाईप करणे अवघड आहे. अर्थात चालत्या ट्रेनमधे कुठलाही आधार न घेता टॉयलेट मधे लघवी करण्यापेक्षा सोपे आहे.

- तरीही आज इतकी वर्षं प्रवास केल्यावरही माझ्या मनात भारतीय रेल्वेबद्दल प्रेम आणि आदर अबधित आहे. 

B & B

"Please do not smoke here. We would rather die out of natural cause"

हो, असंच लिहिलं होतं त्या रूम मध्ये. ज्यूड आणि डेरेक चं बेड and ब्रेकफास्ट. गाव पूल डोर्सेट यु के.

युरोप मध्ये हा एक भन्नाट प्रकार आहे. B&B. भारताचा रुपया खूपच अशक्त असल्यामुळे युरोपात  हॉटेल मध्ये राहणं हे खूपच महाग प्रकरण आहे. त्याला उपाय हा B & B. मी अनेकवेळा या बी and बी मध्ये राहिलो आहे आणि बहुतेकवेळा माझा अनुभव चांगला होता. एकदा ह्यानोवर मध्ये मात्र फारच बेकार अनुभव आला होता.

पण पूल, यु के मधला अनुभव अगदी लक्षात राहण्याजोगा. ज्यूड आणि डेरेक एक जोडपं. मी भेटलो, म्हणजे २००६ मध्ये, दोघांचं वय असेल पासष्टीच्या आसपास. मला डेरेक घ्यायला आले होते, पूल रेल्वे स्टेशन वर. मला घेऊन आले, या B &B  वर. आजूबाजूला गर्द झाडी. आणि त्यामध्ये हे एक टुमदार घर. नवरा बायको आणि तीन रूम होत्या गेस्ट साठी. एक खाली ग्राउंड फ्लोर ला आणि अजून दोन पहिल्या मजल्यावर. मला दिलेली रूम, अत्यंत स्वच्छ. बेड वर बसल्यावर समोरच हे वर लिहिलेलं वाक्य. टॉयलेट एकदम टापटिपिचं. ड्राय बाथरूम हा प्रकार प्रचलित असल्यामुळे जमिनीवर कारपेट. रूम मधेच एक कॉफी मेकर.

ज्यूड, साधारण पासष्टीची तरुणी. आपल्या रेखा कामत आठवतात का? साधारण त्यांच्यासारखा चेहरा. नेहमी मिश्किल हास्य. अत्यंत हजरजबाबी. सुस्पष्ट आवाज. आणि ब्रिटीश बाई आहे, मग इंग्रजी बद्दल मी पामर काय बोलणार? एकुलता एक मुलगा होता त्यांना. तो त्याच्या संसारात मग्न होता. एका किलोमीटर वर रहायचा. पण पाश्चात्य प्रथेप्रमाणे त्याची चूल वेगळी होती.

ज्यूड काकू मला संध्याकाळी विचारायच्या "बाळा, तुला उदया ब्रेकफास्ट ला काय हवंय?" आता इंग्रजी ब्रेकफास्ट म्हणजे ब्रेड ओम्लेट. माझा अत्यंत आवडता. मग मी जास्त प्रयोग नाही करायचो. टोस्ट ऑम्लेट. तर कधी स्क्राम्बल्ड एग   म्हणजे आपली भुर्जी. टेबल वर सफरचंद, संत्र, केळ वगेरे फळं ठेवली असायची. ज्यूड काकू सकाळी सकाळी तयार होऊन कामाला लागायची. डेरेक कडे बाहेरची खरेदी करायची वर्दी असायची. सकाळी सात वाजता सगळा ब्रेकफास्ट तयार असायचा. साधारण साडे सात वाजता मी नाश्ता करायचो. ज्यूस चा एक मोठा ग्लास दयायची. आणि मग चहा. साथीला मस्त गप्पा. ती मला भारताबद्दल विचारायची. मी यथाबुद्धी तिला उत्तर दयायचो. ज्यूड आणि डेरेक ला गोव्याबद्दल फार आकर्षण. मी त्यांना म्हणालो, या पुण्याला. मी घेऊन जातो तुम्हाला गोव्याला. तर म्हणाली "I can not use flight toilet for so many times."

एकंदरीत चार दिवस राहिलो मी. गप्पा मारल्या. पण ज्यूड आणि डेरेक हे पूर्ण प्रोफेशनल होते. ना  त्यांनी कधी माझ्याशी एका मर्यादे पलीकडे गप्पा मारल्या ना मला जास्त जवळ येऊ दिलं. भारतात परत निघताना मी प्रेमभराने ज्यूड आणि डेरेक चे आभार मानले. त्यांना म्हंटल, तुम्ही मला घरची आठवण अजिबात येऊ दिली नाही. "it is always nice to have guests like you." असं म्हणाले ते.

Value for money म्हणजे याचा अनुभव घेत मी तिथून परत निघालो.

साधारण याच धर्तीवर आपल्याकडे झो रूम आणि ओयो रूम असे दोन बिझिनेस चालू झाले आहेत. पण जणू हा बिझिनेस कसा करू नये याचा वस्तुपाठ दोघेही दाखवत आहेत.

मी ओयो दिल्लीत बुक केली होती, गुरगाव ला. मी पोहोचलो तेव्हा तिथे चेहऱ्यावर इस्त्री फिरवलेला माणूस बसला होता. म्हणाला "पैसा अडवान्स लगेगा." बुकिंग.कॉम वर पैसे चेक औट च्या वेळेस दयायचे असं लिहिलं होतं. दोन मिनिटे हुज्जत घातल्यावर मी त्याला कार्ड दिलं तर म्हणाला "कॅश देना पडेगा. कार्ड मशीन बंद है." मी म्हणालो माझ्याकडे कॅश नाही आहे. तर म्हणाला "आधा किमी पर ए टी एम, है  कॅश लाईये". कॅश दिली. सकाळी ब्रेकफास्ट साडेसात ला तयार ठेव अस सांगून मी झोपलो तर सातला पंटर उठला  आणि नंतर नाश्ता म्हणून काहीतरी टाईमपास आणून ठेवलं.

मुंबईत झो रूम बुक केली. पत्ता विचारण्यासाठी फोन केला तर म्हणाला "झो रूम वाल्यांशी माझी भांडणं आहेत. तुम्ही तिथे advance पैसे भरले आहेत. मी काही तुम्हाला रूम देऊ शकत नाही" हे संभाषण रात्री दहाचं. एरिया कुठला तर मरोळ नाका. शेवटी आठ तासाच्या झोपेसाठी ५००० रुपयाची मुंबई केली.

खरं तर घरात एक दोन रूम एक्स्ट्रा असतील तर बेड & ब्रेकफास्ट उदयोग करणे हा अतिशय चांगला  मार्ग आहे. थोडी कल्पकता आणि थोडे कष्ट घेतले तर अतिशय उत्तम पद्धतीने अर्थार्जन होऊ शकते. 

टूर टूर

भारतात फॅमिलीला घेऊन कुठं फिरायला जायचं म्हंटलं की मी जास्त ट्रॅव्हल कंपनीच्या नादाला लागत नाही. अहो काय करणार. गेली २१ वर्ष मी भारतभर प्रवास करतो आहे. त्यामुळे ट्रेनप्रवास किंवा विमानप्रवास कसा करावा याचे ठोकताळे डोक्यात फिट आहे. तिकीट काढणं वैगेरे प्रकारात तर इतकी प्रोफिशियंसी आली आहे की कसलेला ट्रॅवल एजंट पाणी भरेल. टॅक्सी कशी ठरवावी हे सगळं व्यवस्थित माहित आहे. बरं त्यात माझा अवतार असा की टॅक्सीचालकाला मी त्याचा व्यवसायबंधू वाटतो. मग एक न्हावी दुसर्या न्हाव्याचं डोकं भादरताना जी आत्मीयता दाखवत असतील तोच भाव टॅक्सीचालक माझ्याप्रति दाखवतात. बाकी लॉजबुकींग इंटरनेट मुळे खूपच सोयीस्कर झालं आहे. त्यामुळे भारतात मी कुठल्याही टूर कंपनीकडून फिरलोच नाही. अगदी काश्मीर, कुलू मनाली, हैद्राबाद, चंदीगढ-अमृतसर, गोवा, कर्नाटक ह्या सगळ्या सहली मी प्लान केल्या आणि यशस्वी पणे पूर्ण केल्याही.

२०११ साली मी कुटुंबासमवेत थायलँडला गेलो होतो (थायलँड आणि फॅमिलीबरोबर. ख्याख्याख्या). टूर कंपनीकडून केलेली ही पहिली यात्रा. विदेश प्रवास होता म्हंटलं नाटक नको. कुठे पटायामधे चुकलो बिकलो असतो तर मग पुन्हा पुन्हा चुकत राहिलो असतो.

यावर्षी दिवाळीत जीवाची दुबई करायचं ठरवलं. वैभवीचा फार आग्रह होता की टूर कंपनीबरोबर जावं. मला तसंही आवडतं. वैभवी आणि पोरं, ते स्विमींग, सकाळचा दणदणीत ब्रेकफास्ट, फोटो काढणे या उद्योगात दंग असतात. आणि मी ग्रूपमधील बाकीच्या मंडळींशी गप्पा मारण्यात मश्गुल होतो. अर्थात, पुरूषमंडळींशी. पण जी टूरप्राईस सांगितली त्यानंतर एक तास आम्ही एकमेकांशी बोललो नाही. वैभवी म्हणाली, आपण केरळला जाऊ.  मी बोललो, तुझं दुबईचं बजेट सांग. तिने सांगितलं. मी म्हणालो, मी जमवतो यात. तर म्हणाली, यापेक्षा छदाम जरी जास्त लागला तर मी आयुष्यात तुझ्याबरोबर ट्रीपला येणार नाही. मी डन केलं.

स्वत: सगळी बुकींग केली. स्पाईसजेट चं विमान (इंटरनॅशनल नो फ्रील म्हणजे लैच बोरिंग असतं), बुकींग.कॉम वरून हॉटेल ठरवलं, बुर्ज खलिफा, डेझर्ट सफारी, फरारी वर्ल्ड (Ferrari चा उच्चार फरारी करायचा म्हणे, फेरारी नाही), Dhow Cruz वैगेरे इंटरनेट वरून ठरवलं. लोकल टुर तिथे जाऊन बुक केली. पाच दिवस जलसा करून आलो. हॉटेल च्या रेट मध्ये ब्रेकफास्ट फ्री नव्हता. आजकाल मी वाय फाय फ्री आहे का ते बघतो. ब्रेकफास्ट नंतर. त्यामुळे काही तडजोडी कराव्या लागल्या. पण असो.

स्वत: बुकिंग करायचे काही फायदे आहेत. एकतर तुम्हाला दुनियादारी कळते. परत ती धावपळ नाही हो. सकाळी ८ ला तयार व्हा. या ठिकाणी फक्त ४५ मिनिटे बस थांबणार. आणि एखाद्या ठिकाणी आडमाप वेळ. आता त्या थायलंड च्या ट्रीप मध्ये डायमंड च्या factory त तीन तास थांबवलं. इथे मला कुठलीही, म्हणजे कुठलीही, खरेदी करायला दहा मिनिटापेक्षा जास्त वेळ लागत नाही. बरं, इथे घ्यायचं काय तर डायमंड. म्हणजे आनंद. डायमंड बेकरी तून खारी आणि चिकन sandwich आणण्याशिवाय माझा डायमंड या शब्दाशी तिळमात्र संबंध नाही. आम्ही आपला तिथलं पाण्याचं कारंजं बघत वेळ घालवला. दुसरं म्हणजे आपल्याला पाहिजे ते खाता येतं. या दुबई ट्रीप मध्ये इटालियन, अरेबिक अहो एवढंच काय पण पाकिस्तानी हॉटेलात जेवलो. अर्थात हे सगळं शक्य झालं कारण दुबई ही बर्यापैकी टुरिस्ट फ्रेंडली कंट्री आहे.

अर्थात काही तोटे पण आहेत. मुख्य म्हणजे सेफ्टी. परमुलुखात कुटुंबाला घेऊन एकटं फिरायचं म्हणजे टेन्शन. बरं ट्रीप ठरवणारा, म्हणजे आमच्यातला मी, बिझी असतो हो. taxi आली की नाही, जेवायला हॉटेल कुठलं, कुठल्या कार्यक्रमाचं तिकीट काढायचं हे सगळं ठरवावं लागतं. परत तो गुणाकार. गुणिले १८ ते ९० मध्ये माणूस पार अर्धा होऊन जातो. परत इतकं करून पोरं आणि बायको खुश असायला पाहिजे हो. पण ज्याला आवडतं हे काम तो एन्जॉय करतो.

सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे बजेट क्रॉस झालं आहे. पण मी आयडिया करून मी सांगितलं की बजेटच्या आत जमलं म्हणून. खरं सांगितलं असतं तर वैभवी म्हणेल, की आता परत टूर कंपनीबरोबर जायचं तर मी माझ्या आवडत्या अनुभवाला मुकेल.


टूर टूर 

Religion

Organised religion is excellent stuff for keeping common people quiet. It is what keeps the poor from murdering the rich."

-Napoleon Bonaparte

मधे मेलवर हे वाक्य आलं. नेपोलियन म्हणाला असं लिहीलं आहे. Authenticity माहित नाही. पण शांतपणे वाचलं तर जाणवतं की मोठा गहन अर्थ आहे, नाही?

म्हणजे विचार करा की जगात धर्मच नाही आहे तर मग गरीब आणि श्रीमंत देशात मारामार्या झाल्या असत्या. अमेरिका आणि व्हिएतनाम किंवा मग रशिया विरूद्ध अफगाणिस्तान वैगेरे. पण धर्म आला आणि मग गरीब लोकं श्रीमंतांना मारायच्या ऐवजी एका धर्माचे लोक दुसर्या धर्माच्या लोकांना मारू लागले. मग ११ सप्टेंबर झालं, २६/११ झालं आणि परवा पॅरीस ही घडलं. कम्युनिझम चा जगातल्या बर्याच देशाने त्याग केला आणि गरीब-श्रीमंत असा संघर्ष संपुष्टात आला. धर्मवादी राजकारण जगात चालू झालं आणि मग मध्यमवर्गीय आपल्याच बांधवांना मारू लागले.

नेपोलियन च्या काळात हे वाक्य संयुक्तिक असेलही पण आज मात्र हे बदललं आहे. त्यामुळे धर्मामुळे कॉमन माणसं शांत झालेत हे इतिहासजमा होईल आणि ते अशांत झालेत हे खरं होईल.

भारताचं संविधान म्हणतं की आपण निधर्मी राष्ट्र आहोत. कुठलाही धर्म नं मानणारं राष्ट्र. वैयक्तिक लेवलवर माना तुम्ही धर्म पण राष्ट्र म्हणून निधर्मी.  सर्वधर्मसमभाव हा निधर्मीचा विरूद्धार्थी शब्द. पण कॉंग्रसेने हे समानार्थी शब्द म्हणून भारतीय समाजकारणात रूजवले. आणि गडबड झाली. मग तुम्ही महाआरती करा म्हणून लाऊडस्पीकर वरून त्यांनी बांग द्यावी. हे महापुरूष मग आमचेही महापुरूष. यांच्या मिरवणुका मग त्यांच्याही मिरवणुका. यांच्यासाठी रस्ते बंद मग त्यांच्यासाठी रस्ते बंद. एकंदरीत धर्म नावाचं सोंग आपल्या मानगुटीवर बसवलं.

बाकी सत्ताधार्यांबद्दल बोलायलाच नको. त्यांनी आणि त्यांच्या पालकांनी तर जाहीररित्याच सांगितलं आहे की हे हिंदूराष्ट्र आहे म्हणून. प्रश्नच मिटला मग.

पण आपल्याला धर्मावरून भडकवणारे श्रीमंत लोकं स्वत: त्यापासून चार हात लांब आहेत. श्रीमंत राजकारणी आणि नेते यांचं वैयक्तिक चालचलन पाहिलं तर हे लक्षात येईल.

त्यामुळे सध्यातरी

Organized religion is an excellent stuff to create unrest among common people. It is what instigating poor people of one religion to kill poor people of other religion.

असं झालं आहे

टाटा

साधारण ९९-२००० ची गोष्ट असावी. आम्ही ट्रक च्या इंजिनला लागणारं सील बनवलं होतं आणि ते आम्हाला टेल्को मध्ये ट्रायल साठी द्यायचं होतं. प्रकरण मोठं होतं. त्याचं डिसिजन कॉर्पोरेट मधून होणार होतं. त्या बद्दलची माहिती देण्यासाठी आमची मिटिंग ठरली टेल्को च्या कॉर्पोरेट मध्ये अर्थात बॉम्बे हाउस मुंबई ला.

मी, माझा बॉस बोनी, आमच्या दोघांचा बॉस संजीव आणि एक अमेरिकन डग ग्रेग अशी वरात बॉम्बे हाउस ला पोहोचली. सकाळी दहाची मिटिंग.  आजकाल बऱ्याच कॉर्पोरेट ऑफिस मध्ये श्रीमंतीचा भपका दिसतो. पण बॉम्बे हाउस मध्ये अजिबात दर्प जाणवत नाही. सादगी भी कयामत की अदा होती है या ओळीप्रमाणे आपल्यावर त्या इमारतीच्या वयाचं, तिथल्या साधेपणाचच दडपण येतं. परीटघडीचे कपडे घातलेले अधिकारी निमुटपणे सिक्युरिटी कडून चेकिंग करून घेत होते.

आम्ही दुसऱ्या मजल्यावर गेलो. आमची ज्यांच्याशी मिटिंग होती त्यांचं आडनाव ही टाटा च होतं, आम्ही मिटिंग रूम मध्ये बसलो. बऱ्यापैकी मोठी रूम होती. चहा वैगेरे सोपस्कार चालू झाले. एकमेकांची ओळख करून घेताना माझा मराठवाडी स्वभाव चाळवला आणि विचार आला की हे टाटा म्हणजे रतन टाटा यांचे कोण? माझ्या मनातलं संजीव बोलून गेला "I think everyone must have asked you this question. Any relation with.........." तर ते टाटा वदले "just coincidence. nothing else" आतापर्यंत जोरात धडधडणार माझं हृदय जरा सावकाश चालायला लागलं.

बोनी ने laptop बाहेर काढला अन प्रेझेन्टेशन चालू करणार तितक्यात एक पारशी बाई घाई गडबडीत आमच्या रूम मध्ये आली आणि म्हणाली "Sorry gentleman, but Mr Ratan Tata would like to hold other important meeting in this room. You will have to shift other room." आम्ही पटापटा सगळ्या गोष्टी उचलल्या. आणि बाजूच्याच रूम मध्ये शिफ्ट झालो.

आमची तासाभराची मीटिंग झाली. आणि परत निघालो. ऑफिस मधल्या एका लेन मधून चालत असतानाच समोरून ते भारदस्त व्यक्तिमत्व आलं. Doyen ऑफ Indian Industry. रतन टाटा. असं कुणी व्यक्ती अचानक समोर आली की मी थिजतो, दातखीळ बसते. आमचा एमडी संजीव मात्र एकदम झकास गडी. त्याने झटकन हात पुढे केला आणि म्हणाला "Good morning Mr Tata" ते पण थांबले. आणि आम्हा सगळ्यांवर नजर फिरवत म्हणाले "Good morning Gentlemen". साधेपणा तरीही टाटा ग्रुपच्या या रुबाबदार सर्वेसर्वा समोर मी अक्षरश: नतमस्तक झालो. Capitalist by brain, socialist at heart ही उक्ती या भारतीय इंडस्ट्री च्या अर्ध्वयू ला तंतोतंत लागू होते.

त्यानंतर २००३-०४ साली मला बॉम्बे हाउस ला ४-५ वेळा जावं लागलं. दरवेळेला मी त्या मंदिरात जाऊन आलो भारावलेल्या अवस्थेत असायचो. कदाचित जेआरडी, दरबारी सेठ, रूसी मोदी, सुमंत मुळगावकर, अजित केरकर, शापूरजी पालनजी, रतन टाटा  अशा व्हिजनरीज च्या वास्तव्याने पावन झालेल्या या वास्तूत पुढील कित्येक वर्षं पुरेल अशी ऊर्जा ठासून भरलेली असावी.

पुण्यात टेल्को चं पीई डिविजन आहे. तिथले ढाळे साहेब माझ्या मित्र यादीत आहेत. आता सोडली आहे त्यांनी टाटा मोटर्स. त्यांनी मला कधी कामासाठी बोलवलं आणि मी गेलो नाही असं फार कमी वेळा झालं. त्यांनी खूप बिझिनेस दिला असंही नाही पण मी नेहमीच गेलो. तर ढाळे साहेब, आज कबुली देतो की मी टाटा मोटर्स ला यायचं कारण हा बिझिनेस नसून टाटा मध्ये आपल्याला जायला मिळावं हे सुप्त आकर्षण होय.

असो. पुढचा जन्म जर मानव योनीत झाला, अन त्याहून ही परत Mechanical Engineer झालो तर टाटा ग्रुप मधल्या कुठल्यातरी कंपनीत काम करायला मिळावं हीच इच्छा.

माझं एक खूप आवडतं वाक्य आहे "भारतीय रस्त्याची नाळ जर कुणी ओळखली असेल अशा दोन कंपनी आहेत, एक बाटा आणि दुसरी टाटा"

टाटायन पुस्तकाचं परीक्षण आलं आहे आज. पुस्तक ऑर्डर करावंच लागणार.

टाटाचं नाव असलेल्या स्फुटात दिवाळीच्या शुभेच्छा देता याव्यात हा एक सुखद योगायोग.

दिवाळीच्या हार्दिक शुभेच्छा 

पारिजातक

लहान गावातून मी नुकताच या मोठया गावात आलो होतो. घर तसं शहराच्या बाहेरच होतं. चार दिवस आवराआवरी केल्यावर मी माझा सकाळचा मॉर्निंग वॉक चालू केला. माझ्या घरापासून तीनशे मीटर चालल्यावर मला पारिजातकाचा मंद सुवास आला. आणि थरथरत्या पण स्पष्ट आवाजात स्तोत्राचा स्त्रीचा आवाज ऐकू आला. सकाळच्या वेळेला पारिजातकाचा दरवळ आणि पार्श्वभूमीवर स्तोत्र.  अहाहा. मनाला प्रसन्न वाटलं. आवाजाच्या दिशेने लक्ष गेल्यावर एक साधारण पंचाहत्तरीच्या बाई दिसल्या. पाठमोऱ्या होत्या. पाठीमागे त्याचं टुमदार घर दिसलं. तीन एक खोल्यांचं. छोटं आंगण. अंगणात गवत अन छोटीसी बाग. बागेच्या एका कोपऱ्यात पारिजातकाच झाड. मी पुढे चालत गेलो.

दुसर्या दिवशी चालताना परत तो पारिजातक दरवळला. आज मला त्या बाई दिसल्या. निमगोर्या, कपाळावर कुंकू, गळ्यात मण्याच मंगळसूत्र, टापटिपीत नेसलेली साडी, चेहऱ्यावर प्रसन्न स्मित. हातात परडी. परडीत पारिजातकाची फुलं वेचून ठेवलेली. भिडस्त स्वभावाचा मी हसावं की नसावं अशा मनस्थितीत पुढे निघून गेलो.

दोन तीन दिवस हे असंच चालू राहिलं. स्मित हास्याची हलकी देवाणघेवाण व्हायची. चौथ्या दिवशी मात्र बाई च म्हणाल्या "काय म्हणतोस? कसा आहेस " त्यांनी हे म्हणे पर्यंत मी पुढे निघून गेलो. आणि त्यामुळे मी ऐकूनही न ऐकल्यासारखं केलं आणि चालत राहिलो. मनात आलं. "किती हलकट आहे मी. ऐकूनही मी दुर्लक्ष केलं" मनाला दिवसभर रुखरुख लागली. ती थांबली, दुसऱ्या दिवशी. सकाळीच गेलो. सुवासिक पारिजातक आणि बाईंचं स्मित. त्या परत म्हणाल्या "काय म्हणतोस, कसा आहेस?" प्रश्नाची वाटच पाहत होतो. लागलीच मी म्हणालो "मजेत. तुम्ही कशा आहात?". त्याही म्हणाल्या "मस्त" आणि हे म्हणताना त्या अजून हसल्या. थोडा सुरकुतलेला त्यांचा चेहरा अजूनच छान दिसला. जाताना त्यांनी माझ्या हातावर त्यांनी अर्धी ओंजळ पारिजातकाची फुले दिली.

मग हा सिलसिलाच चालू झाला. मी जाणार, बाई कधी नमस्कार तर कधी सुप्रभात म्हणणार. मीही हसून प्रतिसाद देणार. त्या अर्धी ओंजळ पारिजातक देणार. मी शीळ वाजवत पुढे चालायला जाणार. परवा कंपनीत मला प्रमोशन मिळालं. काल मी हसऱ्या चेहऱ्याने गेलो. पाया पडलो. म्हणालो "नमस्कार करतो आई." त्यांनी सुद्धा हातातली परडी बाजूला ठेवली. तोंडभरून आशीर्वाद दिले. खरखरता हात माझ्या गालावरून फिरवला आणि म्हणाल्या "सुखी रहा". आणि ओंजळभर पारिजातक हातावर ठेवले.

आज सकाळी मी नेहमीप्रमाणे मॉर्निंग वॉक ला निघालो. आज बघतो तर पारिजातकाचा सडा जमिनीवरच सांडलेला होता. फुलं होती, पण तो नेहमीचा सुवास दरवळत नव्हता. घराच्या फाटकापाशी मला Ambulance उभी दिसली. दोघं-तिघं लगबग करत होते. मी विचारलं, काय झालं म्हणून. पण कोणी उत्तर दिलं नाही. तेवढयात एक वृद्ध गृहस्थ आले. माझ्याकडे बघितलं आणि म्हणाले "काल रात्री शकुंतला उठली पाणी पिण्यासाठी. पाणी पिलं आणि परत झोपली ते न उठण्यासाठीच." मी हतबुद्ध झालो. थोडा तोल गेला म्हणून बाजूच्या दरवाजाचा सहारा घेतला. त्या वृद्ध गृहस्थाने माझ्या पाठीवर हलकेच थोपटून माझंच मूक सांत्वन केलं.

स्ट्रेचर आलं. बाई शांतपणे पहुडल्या होत्या. चेहऱ्यावरचं स्मितहास्य तसंच होतं. त्यांच्या शेजारी पारिजातकाची फुलं ठेवली होती. तिथे मात्र तोच परिचित सुवास दरवळला. त्या वासागणिक माझ्या तोंडून शब्द पडले "सुप्रभात. कशा आहात?" पण आज बाईनी माझ्याकडे दुर्लक्ष केलं. स्ट्रेचर Ambulance मध्ये गेलं. झटकन दरवाजा बंद झाला आणि मला काही कळायच्या आत ती शववाहिका गेली सुद्धा.

मी भेलकांडत निघालो. थोडयावेळाने घरी पोहोचलो. गालावर सुकलेले अश्रू चेहऱ्यावर पाणी उडवून धुऊन टाकले.

मला तशी बागकामाची फारशी आवड नाही. पण समोरच्या अंगणात जरा पारिजातकाचं झाड लावावं म्हणतोय. कुणास ठाव, एक दिवस हा पारिजातकही बहरेल. आणि माझी मॉर्निंग वॉक ची दिशा विरुद्ध झाली तरी पारिजातकाच्या दरवळातून  शकुंतला बाईंचा "सुखी रहा" हा आशीर्वाद माझ्यावर सतत वर्षावत राहील.

मूळ इंग्रजी लेख: शिल्पा केळकर. (हा मूळ लेखाचा अनुवाद नव्हे तर रुपांतर आहे)

कन्फेशन

कामाच्या निमित्ताने माझ्या काही परदेशवार्या झाल्या. अर्थात त्याचं काही कौतुक नाही म्हणा. काम आहे, जावं लागतं, इतकंच. ल्योचा पुढं आहे. परदेशात जाऊन आलो की नातेवाईक (त्यातल्या त्यात आई) विचारतात "काय आणलं तिकडून" आता मी जातो, काम करतो अन परत येतो. संध्याकाळी हॉटेलला आलो की लागलीच होस्टने जेवण ठेवलं असतं. बरं आपला पडला भिडस्त स्वभाव. त्यांच्या गावीही नसतं की याला काही खरेदी करायची असेल, मग मीही काही बोलत नाही. 

काही लोकांना कसली हौस असते. माझा एक मित्र आहे. तो फॉरेनला जाऊन आला की बँग भरून सामान आणतो. चॉकलेटस, कपडे, सोवेनियर्स, खेळणी अन काय काय. एकदा मी इटलीला निघालो. तर मला येऊन म्हणाला फेरारीच्या शोरूम मधून एखादं छानसं कारचं मॉडेल आण की. ते मॉडेल अगदी हुबेहूब असतं. दरवाजे उघडतात, स्टियरिंग वळतं. मी गेलो, मिलानमधे दुकान शोधत. साधे वरण आणि भातावर पोसलेल्या या मनाला वाटलं की असेल २००० रू पर्यंत किंमत. तर ती कार तब्बल ९००० रू ला. नशीब, पैसे होते तितके. त्याच्या हॉलमधे विराजमान आहे कार. 

त्याच ट्रीपमधे आमचे बंधुराज म्हणाले "आठवण म्हणून पिसाच्या लिनिंग टॉवरची प्रतिकृति माझ्यासाठी घेऊन ये." मी आणली. आई म्हणाली "अरे, एकाच्या ऐवजी दोन आणल्या असत्या तर तुझ्या घरात फार अडचण नसती झाली" आता मला नाही आवडत ते सोवेनियर्स गोळा करायला. काय करणार मग.  

सुरूवातीला कौतुकाने आणायचो मी काही कपडे पोरांसाठी. पण गणित पक्कं असल्यामुळे गुणीले ६०/७०/९० पटकन व्हायचं. आणि मग तो वर उल्लेख केलेला वरण भात सळसळायचा. गुणाकार झाल्यावर मेंदूला किमतीची एक हलकीशी किक बसायची. मग दर ट्रीपगणिक हे माझं काहीतरी आणणं कमी होत गेलं. आजकाल तर मी चॉकलेट वैगेरे पण नाही आणत. सुरूवातीला मित्रांसाठी दारूच्या बाटल्या आणायचो. आता त्याचा ही कंटाळा येतो. कुणी अगदी आठवणीने सांगितलं तर आणतो, नाहीतर रिकाम्या हाताने येतो. आणि तसंही 12 years old Glenfidich किंवा Chivas Regal आणि आपल्या दुकानात मिळणारी सिग्नेचर किंवा Antiquity यातल्या चवीतला फरक काही मला कळत नाही. 

सुदैवाने वैभवीलाही फार काही आवड नाही या खरेदी प्रकरणाची.  बोंबलायला परदेशात मी जातो तेव्हा मंडईत जाताना जसा नवर्याला निरोप देतात तसं ती बाय करते. खरेदी बिरेदी फार लांबची गोष्ट. थोडा फार आमचा बारक्या नाराज होतो, पण अर्धाच दिवस. बाप आल्याच्या आनंदात तो ते दु:ख पटकन विसरून जातो. 

आणि दुसरी गोष्ट साईट सिइंग. एखाद्या डेलिगेशन बरोबर गेलो अन त्यांनी काही प्लान केलं असेलच तर. पण मी एकटा असेल तर मात्र नाही जात कुठं. त्यामुळे अमेरिका, चायना, तैवान, स्वित्झरलॅंड, इंग्लंड या देशात फार काही मी बघितलं नाही आहे. जर्मनी आणि सिंगापूर थोडं बघितलं. जर्मनीत अमोल-प्रितीआणि प्रियांका-अनंत या जोड्यांनी फिरवलं तेच.

हे अमेरिकन्स किंवा तैवानीज पुण्याला येतात तेव्हा शब्दाने म्हणत नाही की अजिंठा वेरूळ बघू, किंवा ताजमहाल बघू, गोव्याला जाऊ. काहीच नाही. मग मलाही त्यांना म्हणावसं वाटत नाही, की जरा फिरून येऊ म्हणून. 

तसंही स्वित्झर्लंड मध्ये कुठे आल्प्स पर्वताची हिमशिखरे बघताना आवडती व्यक्ती शेजारी नसेल तर त्या उत्तुंगतेच काय कौतुक? अमेरिकेतली Grand Canyon तिथल्या स्काय Walk वरून किंवा नायगारा धबधबा बघताना बारक्याचे विस्फारलेले डोळे जर नसतील कुठली आली मजा? कदाचित नियतीच्या मनात हे ही असेल की हे सगळं फिरण्यासाठी कुटुंब बरोबर असावं. तेव्हा मात्र सॉलीड मजा येईल हे नक्की.

कन्फेशन