burn out

काल डायनॅमिक क्रेनच्या मॅनेजिंग डायरेक्टर भारती गोखले यांनी माझ्याबरोबर एक पॉडकास्ट  रेकॉर्ड केला आणि तो करताना प्रश्न विचारला "Dont you feel burn out while facing day to day challenges?".

अगदी खरं सांगायचं तर एक काळ होता की सकाळी ऑफिसला जाताना वाटायचं की कशासाठी आपण ही झकमारी करतोय. त्यातही अँजिओप्लास्टी दुसर्यादा झाली तेव्हा तर ती भावना फार प्रबळ झाली होती. आणि त्याच सुमारास मनीष गुप्ता हे एक मेंटर म्हणून माझ्या आयुष्यात प्रवेश करते झाले. त्यांनी ज्या गोष्टी म्हणून शिकवल्या त्यातील तीन गोष्टीमुळे या बर्न आउट व्हायच्या प्रोसेस ला पराभूत करू शकलो. 

पहिली गोष्ट म्हणजे आयुष्याचा मूळ उद्देश काय आहे हे शोधलं. गंमत म्हणजे त्या उद्देशात पैशाला किंवा कुठल्याही भौतिक गोष्टीला स्थानच नव्हतं. एकदा मनाला हे कळलं की आपण स्वतःच्या सुखासीनतेची चटक लावणाऱ्या कुठल्याही गोष्टीला वश करण्यासाठी काम करत नाही आहे, मग कामाप्रति निरिच्छ भावना येण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. 

दुसरी महत्वाची गोष्ट ही त्या उद्देशाची निगडित आहे आणि ती म्हणजे तो उद्देश सफल करण्यासाठी स्ट्रक्चर शिकलो आणि त्यावर जीवापाड मेहनत केली. मग त्यासाठी व्यवसायात टीम उभी केली, त्यांना आवडणारी कामं दिली, त्यांची जबाबदारी वाढवली आणि प्रत्येक गोष्टीला मीच जबाबदार आहे या भावनेला फाटा दिला, लेड गो करायला शिकलो. हे जर केलं नसतं तर मी आणि पर्यायाने व्यवसाय आर्थिक उद्देशामागे पळत राहिला असता आणि मीच नव्हे तर अख्खी कंपनी बर्न आउट या भावनेचा शिकार झाली असती. 

विश्वास ठेवा, वरील दोन्ही गोष्टी ऐकायला फार मस्त वाटतात पण त्यावर काम करणं हे प्रचंड अवघड आहे. सायमन सिनेक, जिम कॉलिन्स, झीग झिगलर पासून ते आमच्या मनीष गुप्तांपर्यंत जगातला प्रत्येक मेंटर याच महत्व सांगतो, पण तरीही जगातील बहुसंख्य उद्योजक यावर मात करू शकत नाही. 

तिसरी सगळ्यात महत्त्वाची गोष्ट शिकलो आणि ते म्हणजे व्यायामाचे महत्व. २०१७ पर्यंत मी व्यायाम करायचो, पण रेग्युलरली इररेग्युलर या पद्धतीने. मेंटली बर्न आउट च्या भावनेला त्याची जागा दाखवायची असेल तर शारीरिक तंदुरुस्ती अत्यंत महत्वाची आहे आणि त्याचं महत्व मला फार उशिरा कळलं. मार्च २०१७ नंतर मात्र व्यायाम हा आयुष्याचा अविभाज्य अंग बनला. इतका की आता सलग दोन-तीन दिवस काही कारणाने व्यायाम बुडला तर आजारी आहे असं वाटतं. डॉक्टर महेंद्र लोमटे यांचं वाक्य मी मनात कोरून ठेवलं आहे. "Exercise helps you to be psychologically fit. Physical fitness is just side effect." 

गंमत म्हणजे बर्न आउट ही मेडिकल डिसऑर्डर नाही आहे. पण मग अहंकार सुद्धा मेडिकल डिसऑर्डर नाही आहे. पण अहंकार हा अवगुण म्हणून जितका धोकादायक आहे तितकाच बर्न आउट सुद्धा. त्याला नियंत्रणात ठेवणे यात शहाणपण आहे.