Sunday 25 October 2015

Insatiable People

लोकांना खुश ठेवणं ही एक अवघड कला आहे. मागणं, मग ते जास्त किंवा कमी, हे प्रत्येकाच्या स्वभावात असतं. त्यातला त्यात काही मंडळी अशी असतात की त्यांना सतत आपल्याकडून काहीतरी हवे असते. ते कधीही खुश नसतात.

कोण आहेत अशी लोकं? तर ग्राहक, साहेब किंवा मालक, पालक म्हणजे आई वडील, शिक्षक आणि शेवटचं, हे म्हणजे जरा controversial आहे, आणि ते म्हणजे पत्नी. 

तुम्ही कोणत्याही क्षेत्रात कार्यरत असा, ही  मंडळी तुमच्या कडून सातत्याने अजून चांगलं करण्याची अपेक्षा बाळगून असतात. आणि अपेक्षाच का, तर ते तुम्हाला सतत excellence achieve करण्यासाठी तुमच्या पाठी असतात. स्वत:चा विकास वा,  excellence हे काय साध्य नव्हे तर ते तात्विक आहे. जीवनप्रणाली आहे. कुणीही १००% परफेक्ट असू नाही शकत. त्यामुळे ही मंडळी सतत तुम्हाला तुमच्यातल्या अवगुणांची आणि तुम्ही अजून कसं चांगलं करू शकता याची आठवण करून देत असतात. तुमची हयगय न करता. 

साधारणपणे हे असं घडतं. ही लोकं तुमच्या साठी एक साध्य, म्हणजे goal, ठरवतात. आणि मग ते साध्य गाठण्याची विनंतीवजा आज्ञा देतात. (हे जसेच्या तसे घ्यावे, विनंती वजा आज्ञा. विनंती त्यात नसतेच). तुम्ही पेटून कामाला लागता, आणि आश्चर्यकारक रित्या ते साध्य गाठता. तुम्ही चार बोटं हवेत चालता. आणि त्याचवेळेस हे असमाधानी लोक, तुम्हाला सांगतात "ठीक आहे, हे तुला जमलं, पण हेच काम तू चांगल्या पद्धतीने करू शकत होतास." 

पाठीवर शाबासकी ची थाप पडावी म्हणून मी सारं आयुष्य वाट बघितली. आज माझं वय ५८ आहे, पण अजून वाट बघतोच आहे. These are the people who kept moving the goal posts, further away from me, whenever I reach them.

ग्राहक, हा जो तुम्हाला कामाचा मोबदला देतो तेव्हा तो किंमत मात्र जास्त वसूल करतो. यालाच म्यानेजमेंट च्या भाषेत value for money संबोधित असावेत. त्या value ला काही वरची पातळी असते का? तर नाही. भक्कम, टिकाऊ, जास्त, जोमदार हे सगळं कस्टमर ला हवं असतं, पण ते ही अत्यंत किमती दरात. परत हे सगळं लवकर आणि हा व्यवहार होताना तुम्ही मात्र त्याच्याशी शांत पणे बोलायचं, चिडायचं नाही. गमतीची गोष्ट ही कि कस्टमर ला हा त्याचा हक्क वाटतो.

मालक किंवा साहेब. हे तज्ञ, विद्वान. या मंडळीना पृथ्वीवरच सगळं माहिती असतं. ते पगार देतात तेव्हा त्यांना वाटतं की त्यांच्या हाताखालचे काम करणारे हे त्यांनी जणू विकत घेतले आहेत. कंपनीतल्या लोकांसमोर नवनवीन आव्हानं ते टाकत असतात त्यामागचं खरं कारण हे असावं की त्यांनाच माहित नसतं, त्यांना काय हवं असतं. यातल्या काही जणांना जन्मत: च लोकांवर हुकुम गाजवणे येत असावे, काही जण हा अवगुण आत्मसात करतात. बरेच मालक लोकं हे खरं तर बावळट असतात पण त्यांच्या हातात सत्ता असते आणि त्यापुढे त्यांचा मूर्खपणा झाकोळला जातो. बऱ्याच ज्युनियर लोकांना त्यांच्या साहेबाबद्दल वाटत असतं "आयला हे बेणं इतकं येडपट आहे तरीही देव याच्यावर इतका मेहेरबान का आहे."

ह्या साहेब मंडळीना रिझल्ट तर दाखवायचा असतो. त्यांच्या पेक्षा हुशार सब ओर्डीनेट मिळाले की यांच्या झोपा उडतात, 'अरे तो आपल्यापेक्षा पुढे जाईल की काय" या विचाराने. नाहीतर मग या मालक मंडळींच्या आजूबाजूला "होयबा" ग्यांग असते. त्यामुळे तुम्ही बघितलं असेल, हे मालक किंवा साहेब नावाची जमात नेहमी कावलेली असते.

(७२% लोकं, साहेब चांगला नसल्यामुळे जॉब बदलतात)

पालक आपली अधुरी स्वप्ने मुलांनी पूर्ण करावीत ही अपेक्षा ठेवून असतात. मुलांवर काही पालक इन्वेस्टमेंट म्हणून खर्च करतात. आणि मग त्यांच्याकडून रिटर्न्सची, मग ते सोशल behavior असो की खरेखुरे आर्थिक रिटर्न्स असो, अपेक्षा ठेवतात.

आई वडील आपल्या मुलांवर इतकं  प्रेम करतात की ते मुलांसाठी काहीही करू शकतात, पण भावना हीच की मुलांनी आपण सांगितलं तसं राहिलं पाहिजे. खलिल जिब्रान चं एक मस्त वाक्य आहे "मुलं भले तुमच्या मुळे जन्माला येत असतील, म्हणून तुमचा त्यांच्यावर हक्क आहे असं समजू नका."

चांगले आणि खराब असे दोन्ही प्रकारचे  शिक्षक असतात. चांगला शिक्षक हा नेहमी असमाधानी असतो. त्यांच्या विद्यार्थाने अजून चांगलं परफॉर्म केलं पाहिजे असं शिक्षकाला सतत वाटत राहतं. मग ते परीक्षेत असो वा  जीवनात. शिक्षकाचे असमाधान मात्र हे पवित्र आणि शुद्ध असते. त्यांचे असमाधानी असणे हे आपल्याला हवेहवेसे वाटते.

शेवटची क्याटेगरी म्हणजे पत्नी. अत्यंत हुशार आणि ग्रेट माणसांना बायकोच्या अपेक्षा पूर्ण करताना नाकात दम येतो. बऱ्याचदा बायकोला काय हवं आहे हेच माणसाला कळत नसतं. बऱ्याच वेळा पत्नीला असं वाटत राहतं की आपल्या माणसाने यशस्वी व्हावं. पण त्यासाठी काय पापड बेलावे लागतात हे त्यांना कळत नाही. आणि मग ती सारखं त्याच्या मागे लकडा लावते "हे करा, ते करा. तिचा नवरा असं काम करतो. तुम्हाला काही करायलाच नको. हात पाय हलवायला नको ब्लाह  ब्ला" बऱ्याचदा यातून काही घडत नाही.

मी तर म्हणतो समाजात स्त्रियांपेक्षा जास्त यशस्वी पुरुष दिसतात याचं महत्वाचं एक कारण हे ही असावं की बायकांना पत्नी नसते.

ही  असमाधानी मंडळी आपल्या कडून काम करून घेतात  कधी सकारात्मक तर कधी हात पिरगळून. यांची चूक ही  असते की आपल्यावर हे मालकी हक्क गाजवतात. तुमची एखादया वस्तूवर मालकी असते पण व्यक्तीवर नाही. अगदी गुलामाचं उदाहरण घेतलं तर तुमचे हुकुम त्याचं शरीर पाळत पण त्याच्या मनावर तुम्ही कधीच अधिराज्य गाजवू शकत नाही.

हा असा मालकी हक्क गाजवणं हे समोरच्या माणसाच्या अस्तित्वावर घाला घालण्यासारखं आहे. काळाच्या कसोटीवर अशा माणसांच्या आयुष्यात अपयश दिसते.

याउपर जी लोकं आजूबाजूच्या लोकांमध्ये विश्वास तयार करतात, त्यांच्यातल्या स्व ला ललकारतात त्यांच्याकडून दूरगामी परिणामकारक कार्य होते. Self motivated, proactive आणि contented लोकं ही यशस्वी असतात.

मी बऱ्याचदा या असमाधानी, सदैव मला टोकणार्या लोकांवर वैतागतो. पण खरं सांगू, ह्या लोकांना माझ्या आयुष्यात पाठवल्याबद्दल मी देवाचे आभार मानतो. मी आज जो आहे त्यामध्ये ह्या सगळ्या मंडळीचा हातभार नक्कीच आहे.

- Gurvinder Singh 



Friday 23 October 2015

Some interesting stuff

आमच्या सेटको कंपनीची parent कंपनी आहे होल्डन. तिथे एक रॉजर मरे नावाचा  माणूस आहे. स्वत: खूप काम करून आता तो व्हाईस प्रेसिडेंट आहे. परवा आला होता कंपनीत. manager लोकांचं ट्रेनिंग घ्यायला. हो उदया तेच सांभाळणार नाही का कंपनी. रॉजर मरे, आम्ही त्याला गमतीत राम्याच म्हणतो. बोलला तो काल दसऱ्याच्या मुहूर्तावर. मलाही म्हणाला "तुला जमत असेल तर ये" मी ही  गेलो. जे बरे वाटले असे काही points लिहून काढले. म्हंटल तुमच्याशी शेयर करावेत.

Why this talk?:

You all three are Managers of the company. As company grows, you will have to shoulder more responsibility. While doing this, you have to acquire different qualities. I am citing my own example as I started my journey same like you and reached to this position. Rajesh could have hired consultant to tell you all these things. But it would have been more expensive. Why to spend when same thing is available for free.? So all the points which, I will be telling you are the principles which I followed. If you like it, try to acquire. If you do not like it, God has given you two ears. Let it enter from one and go out from other. No worries. But one thing I can assure you that you will be benefitted out of this, irrespective of fact if you are in Setco or in some other company.

1. Doers Vs Managers: So far you have proven that you are doer. You can work to the satisfaction of company. But you have followed orders so far. You have done something at the order or request of someone else. Now you have to manage the things. You have to get the things from some one else. You have to take decisions.

2. Owning the responsibility: Now physically you will not be performing or physically carrying out some activity. Some one else will physically act on your behalf, on your order, on your request. But still responsibility of his action lies with you. Responsible for some one else's action is more difficult than actually working with your own hands,

3. Trust the people to the extent that he should think twice before cheating you and if he does, he should carry that guilt for lifetime. Cheating is not always in relation with money. It can be something related to not keeping promise. People will fool you time and again. But still trust the people.

4. Walk the talk: When you say yes, just do it. Do not say yes, when you want to say no.

5. Be open to change. Do not resist change. Change is always for good. Change is short term. Transformation is long term. Change is starting point of transformation.

6. Cash flow is reality. Profits are notional.

7. Act. Action is more important, even if it proves wrong, than not acting at all. The consequences of mistakes out of action is normally of lesser magnitude than not acting. You have to break an egg if you want to eat an omelet.

8. Be proactive and not reactive: Ask question to the situation before it creates questions for you. Do not react if situation creates heap of problem. You landed up to situation because you were not proactive earlier. Do not run away from problems. When you run away from problem you are actually running away from solution.

9. Speak out then and their itself. Do not let things accumulate in your heart. Otherwise it acts as lava. It erupts. It damages front person but it equally damages you.

10. Think on broader scale. Do not let your thought process hover around you and your family. Think beyond that. Think for your colleagues, society and nation.

11. Be open to other's ideas. Do not block your mind that you are only right person in this world. There are many situations where your perception towards it are far away from reality. Or there could be situation where you are also right and other person too. Accept it.

12. Be customer centric to the best possible extent. But do not let it  challenge your own being which is honest, integral to the work. Customer is the king but you are not queen.

13. Aim to goal. Simply dribbling a ball will not allow you to lift a trophy. Pushing a ball in to net will.

14. An employee who works as if he is an employer of company normally reaches in top bracket of the company or starts his own business. An employer who works as an employee normally takes company to new heights. Be an employee, be an employer.



Monday 19 October 2015

ऑक्टोबरफेस्ट

ऑक्टोबरफेस्ट. 

फार ऐकलं होतं या ऑक्टोबरफेस्ट बद्दल. गँलन्स मधे वाहत जाणारी बियर, ती ज्याच्यात सर्व्ह केली जाते ते साधारण लिटरभरचे मग, बियर सर्व्ह करणार्या मादक ललना, त्यांचं ते एकावेळेस आठ आठ मग एका वेळेस सर्व्ह करण्याचं स्किल आणि काय काय. 

हा ऑक्टोबरफेस्ट म्युनिकला साजरा केला जातो. तिथला एक राजा होता म्हणे. त्याच्या वाढदिवसाला त्याने काही शे वर्षापूर्वी पार्टी दिली होती. १२ ऑक्टोबरला. सुरूवातीला एक दिवस चालणारं हे सेलिब्रेशन मग दोन दिवस, नंतर आठवडा आणि आता काहीतरी तीन एक आठवडे चालतं. म्युनिकमधे बियर खुप ब्र्यु होते. एक म्युनिकर वर्षाला सरासरी १०३ लिटर बियर ढोसतो. झेकनंतर ते जगात दुसर्या नंबरला आहेत असं म्हणतात. आता त्या राजाने जेवण वैगेरे पार्टीला दिलंच असेल. मग ते सोडून हा त्याचा वाढदिवस बियर महोत्सव मधे कसा परावर्तित झाला हे त्यांनाच माहित. म्युनिकमधे आजही मोठ्या ब्रेवरीज आहेत. 

२०११ मधे जर्मनीला गेलो होतो, तेव्हा या फेस्टला जाण्याचा योग आला. 

साधारण एखादा किमीचा रस्ता आहे. कमी जास्त असेल. त्याच्या दोन्ही बाजूला अगडबंब तंबू उभारले असतात. किती मोठे तर साधारण एका तंबूत पाच ते सहा हजार लोकं मावू शकतील असे. काही तंबूधिपती आत जायला तिकीट लावतात तर काही ठिकाणी फुकट एंट्री असते. अर्थातच जिथे तिकीट नसतं तिथे लांब रांगा असतात. रस्त्यावर मेरी गो राऊंड, जायंट व्हील अलियास आकाशपाळणा वैगेरे जत्रेतली खेळणी असतात. बाकी मग आपल्या वडापाव, भेळ, पाणीपुरी सारखे तिथल्या लोकल फुडचे स्टॉल असतात. ते स्टॉल सजवण्यासाठी वेगवेगळ्या भूचर आणि जलचर प्राण्यांची आहुति पडली असते. तंबूमधे फारसं काही खायला मिळत नाही. एक तो गोल शेंगुळ्यासारखा चव नसणारा पदार्थ मिळतो. नाव विसरलो मी त्याचं. 

वेळ कमी असल्यामुळे आम्हाला रांगेत उभं राहणं परवडणारं नव्हतं म्हणून आणि अर्थात म्हणूनच आम्ही तिकीट काढून तंबूत शिरलो. आपल्या नागपूरच्या सावजी मधे जशी आडवी बाकडी टाकलेली असतात तशी असंख्य बाकडी टाकलेली असतात. जागा पटकवायची आणि मग त्या बावारियन ड्रेस घातलेल्या ललना येतात. सध्या मित्रयादीत माझे भाचा-भाची, पुतण्या पुतणी, काकामंडळींचा भरणा असल्यामुळे मी त्या ड्रेसचं आणि ललनांचं जास्त वर्णन नाही करू शकत. या वाक्यावरून काही तज्ञ मंडळींनी प्रतिभा फुलवल्या असतील तर थांबा. तुम्ही जितका विचार करता तितका पण भारी ड्रेस नसतो. फार उत्कंठा ताणली असेल तर गुगल करा. 

आजूबाजूला कलकलाट चालू असतो. त्या गोंगाटात ती बियर मागवायची. बाहेर साधारण ५-६ युरोला मिळणारा टंपास या महोत्सवात ९-१० युरोला मिळतो. जितकं बोलता येतं तितकं बोलायचं. बियर प्यायची. तंबूच्या मध्यभागी एक चौकोनी आखाडाअसतो. जर्मन संगीतावर काही जोडपी तिथे नाचत असतात. त्या गोंगाटाने डोकं दुखायला लागलं आणि बियरचा शेवटचा थेंब घशाखाली उतरला की तंबू सोडायचा. 

बाहेर मग सगळे झिंगलेले तरूण तरूणी दिसतात. त्यांचा आरडाओरडा, विचित्र अंगविक्षेप करत एकमेकांच्या अंगावर झुलणं हे पाहत चालायचं. काही लोकं बियरच्या बाटल्या रस्त्यावरच फोडतात. त्या काचांपासून बचाव करण्यासाठी शूज चांगले हवेत.  

कडेला स्लोपवर हिरवळ लावली आहे. त्यावर टल्लीन लोकं आडवे पडलेले असतात. ज्यांना झेपलेली नसते ते बियर बाहेर काढत बसतात. 

एकंदरीत लाखभर मंडळी दिवसाला बियरप्राशन करतात. फ़ेस्टिवल च्या शेवटी की सुरूवातीला मिरवणूक निघते म्हणे. मी त्याची तयारी बघितली, पण मिरवणूक नाही बघितली. तसंही आपल्यासमोर कुठलीही मिरवणूक फिक्कीच. 

असो. मला काही हा ऑक्टोबर फेस्ट काही झेपला नाही. कारण मदिरा, मग ती ४% वाली असो, ८% किंवा मग ४२% वाली असो, ती घेताना जवळचे मित्र असावेत, गप्पा रंगाव्यात, झालंच तर जुन्या हिंदी गाण्यांची सीडी चालू असावी, मधेच कुणीतरी ती बंद करून स्वत: सूर छेडावेत आणि निरोप घेताना त्या मद्यापेक्षा दोस्तीची नशा मस्तकात भिनलेली असावी. साधारण मी अशा प्रकृतीचा माणूस. मैफल जमावी ती भेटण्यासाठी आणि मग आग्रह नाही, पण साथीला मद्य असेल तर त्याच्या साथीने मैफल सजली तर हरकत नाही अशी आपली मिजास. त्यामुळे परंपरेने साजरा होणारा तो ऑक्टोबरफेस्ट नामक बियर महोत्सव माझ्या लेखी भ्रमनिरस करणारा होता. 

अर्थात परंपरा म्हणून साजर्या होणार्या उत्सवाचं रूप हे ओंगळवाणं झालंय हे आपल्याला वेगळं सांगायची गरज नाही. 

Sunday 18 October 2015

बदल

बदल हा आयुष्याचा अविभाज्य घटक आहे. ऑनलाइन खरेदी विक्री हा या बदलाचाच परिपाक आहे. 

एकदा देशाने ठरवलं की आपण जागतिकीकरणाचा भाग आहोत, हे झाल्यावर हे अपरिहार्य होतं. त्यात सद्य सरकारवर आगपाखड करून काही फायदा नाही. कॉंग्रेसचं सरकार असलं असतं तरी हे घडलंच असतं. बरं त्यात आपण चीनसारखे साम्यवादी नाही. त्यामुळे बाहेरच्या देशातील तंत्रज्ञान आणि पद्धती याला आपणच पायघड्या घातल्या आहेत. 

आता याला तोंड द्यायचं कसं? तर याला एकच उपाय आणि तो म्हणजे या बदलत्या परिस्थितीचा अभ्यास करून आपल्या व्यवसायात बदल करणे. यासाठी भविष्यावर नजर ठेवणं गरजेचं आहे. आणि ही नजर ३० वर्षापुढची नसली तरी चालेल. पण ५ ते १० वर्षाच्या कालखंडात आपल्या व्यवसायावर परिणाम करणारं काय घडू शकेल याचा ठोकताळा मांडणं गरजेचं आहे. SWOT Analysis बद्दल तुम्ही ऐकून असालच. Strength, opportunities, weakness, threats या मांडल्या की हे जमतं. अवघड नाही फार. 

रिटेल क्षेत्रातील उदाहरण द्यायचं झालं तर कोपर्यावरचं लक्ष्मी सुपर मार्केट. बदलत्या परिस्थितीनुसार तो मारवाड़ी माणूस अंडी विकतो की नाही? आता तो भाज्या ठेवू लागला, फळं ठेवू लागला. उद्या तो फ्रोझन चिकन ठेवू लागला तर आश्चर्य वाटायला नको. 

तुम्हाला एक कार्पोरेट उदाहरण देतो. रिस्ट वॉच, मला असं वाटतं की हे भविष्यात लुप्त होईल. अशी शंका मी एका कॉन्फरंसमधे टायटनचे एमडी श्री भास्कर भट यांना बोलून दाखवली. त्यांनी ती खोडून काढली. पण १२५ कोटी लोकसंख्येंच्या देशात मोनोपोली असलेली कंपनी ज्वेलरी, आय वेअर, परफ़्यूम अशा वेगवेगळ्या क्षेत्रात उड्या मारत आहे, त्याचं कारण काय असावं मग? 

अजून एक उदाहरण देतो. एयर डेक्कनचं. कँप्टन गोपीनाथ नावाच्या तुमच्या आमच्या सारख्याच दिसणार्या अन वागणार्या माणसाने एयर डेक्कन ही नो फ्रील विमानसेवा चालू केली. बरं नुसतीच चालू केली नाही तर, फुलवली. त्यांच्या कृपेने आज माझ्यासारखा लहान उद्योजकही बाहेर गावाचा प्रवास विमानाने करतो. अत्यंत नेटक्या पद्धतीने चालवणार्या गोपीनाथांनाही विजय मल्ल्या नावाचं वादळ ओळखता नाही आलं. आणि भारतीय विमानसेवेत फ़ादर ऑफ़ लो कॉस्ट एयरलाईन म्हणून गौरवल्या गेलेल्या गोपीनाथ साहेबांचं नाव एयर डेक्कन नावासहित दशकभरात आकाशात नाहीसं झालं. 

आता तुमच्या उद्योगाबद्दल मला जास्त कळत नाही, म्हणून त्याबद्दल जास्त तारे तोडत नाही. पण हे बदल ओळखल्याशिवाय आणि त्यानुसार अंमलबजावणी केल्या शिवाय लॉंगटर्म बिझीनेसमधे टिकणं अवघड आहे. 

डान्सबार

काही गोष्टी वेगळ्यावेगळ्या करायला काही हरकत नाही. तुम्ही सिगरेट पिऊ शकता. ट्रेन ने प्रवास करू शकता. पण ट्रेनमधे प्रवास करताना सिगरेट पिणे निषेधार्ह आहे. बंदी वैगेरे नंतर.

तसंच डान्सबार हे डान्स आणि बारचं लेथाल कॉम्बीनेशन आहे. म्हणजे तुम्ही डान्स बघू शकता. तुम्ही बारमधे ही जाऊ शकता. अगदी बेशक. पण बारमधे जाऊन डान्स बघणे निषेधार्ह. बंदी वैगेरे नंतर. 

डान्स आपण बघतोच की. सुरेखा पुणेकरांची लावणी बघतो, त्यांच्या दिलखेचक अदांवर शिट्ट्याही मारतो. कथ्थक की भरतनाट्यम मधे अरंगेत्रम असतं, ते ही बघतो. नृत्यांगनेनी गिरकी मारली की टाळ्याही वाजवतो. 

बाकी पैसे उडवायचे म्हंटलं तर गणपतीच्या मिरवणूकीत ताशा वाजवला म्हणून त्यावरून पैसे ओवाळतो. 

पण या किंवा अशा गोष्टी बारमधे करतो तेव्हा ते झेपत नाही. याचं कारण म्हणजे बारमधे डोक्यावर दारूचा अंमल असतो. बारबालेला इशारे करणारा, तिच्यावर पैसे उडवणारा माणूस हा तो स्वत: नसतो, तर त्याच्यातला "तो दुसरा" असतो. मेंदूवर नियंत्रण नसलेल्या गोष्टींचं समर्थन कसं करणार. मुळात हा प्रश्न बारबालांचा नसून तिथं शुद्ध हरपलेल्या बुभूक्षितांचा आहे. नितीमत्ता ही बारबालांना लागू होतच नाही. तिचा विचार करावा तिथे येणार्या माणसांनी. (आता इथे कुणी म्हणेल, की "तो दुसरा जो असतो तोच खरा. बाकी तर तुम्ही मुखवटा चढवला असता. हा न संपणारा युक्तिवाद आहे) 

दारू पिऊन मृत्युपत्रावर सही केली तर ग्राह्य असते का? नाही. तिथं शुद्धीवर नसता. ते कोर्टाला मान्य नाही. मग दारू पिऊन पैसे उडवणे हे कसं ग्राह्य बुवा? की फक्त तिथे सही करावी लागत नाही म्हणून ते ग्राह्य. 

ते लिहीलं आहे ना कवितेत "अखेर होता पहाट गेला, एक आमच्यामधला निघोनी. गेला कोण न कोण राहिला, हे मज आता जन्मभराचे कोड़े पडले" दारूच्या अंमलाखाली पैसे उडवणार्या माणसाला दुसर्या दिवशी जर रोज़ हे कोड़े पडत असेल तर मग त्याचं समर्थन कसं करणार.? 

बाकी बंदी वैगेरे हे शासन, न्यायालयाच्या गोष्टी. आपण मत व्यक्त करणारे, मतदार. 

डान्स चालेल, स्वत:ही खूप हात पाय हलवलेत. 

बारही चालेल. चालेल! पळेल. 

पण डान्सबार. ते नको बा! 

Thursday 15 October 2015

कन्फ़ेशन

कन्फ़ेशन

मी रोलॉन नावाच्या कंपनीत काम करत होतो. स्टार्ट अप व्हेंचरच्या पहिल्या काही एम्प्लॉयीजपैकी एक. तेव्हा गबरू तरूण होतो. सळसळतं रक्त. जवानीचा जोश होता. कडक डाफरायचो ऑफीसच्या लोकांवरती. याला झाप, त्याची धुलाई कर. काही लोकांच्या मनात माझ्याबद्दल कुतूहल युक्त भिती होती तर काही लोकं टरकून होते. मी पण कुणाची भीडमुर्वत न ठेवता "अरे, तुझं चुकलं. तुला अक्कल नाही." "त्या कस्टमरकडे गेला नाहीस. बुद्धी शेण खाते का तुझी" "कोटेशन असं का बनवलंस, ढगोळा आहेस का?" चुक झाली तर समोरच्याची हेटाई करायचो. माझ्या कामात चोख होतो त्यामुळे टॉप मँनेजमेंटची मर्ज़ी होती. माझ्याकडून चुका होत नव्हत्या असं नाही पण बॉस आणि एम डी मला असं नाही बोलायचे. 

एक प्रशांत नावाचा सिनीयर जॉईन झाला कंपनीत. बी टेक, आयआयएम. माझ्यापेक्षा १५ एक वर्षं सिनीयर. वयाने आणि पोझिशनने सिनीयर असला तरी मी कंपनीचा जुना माणूस असल्यामुळे मी फारच टेचात होतो. दिवस सरले, वर्षं गेली. माझा हेटाळणीयुक्त आवाज ऐकत प्रशांतने कंपनीत जम बसवला. त्यात तो मोजकंच बोलणारा. बरं ते ही मुद्देसूद. त्यात आक्रस्ताळेपणा नाही. आपण बरं, आपलं काम बरं. हळूहळू प्रशांत ऑफीसच्या कंपूत लोकप्रिय होऊ लागला. 

माझ्या नजरेत सालं त्या प्रशांतचा चांगूलपणा खुपू लागला. तसा तो माझ्याशी नीटच बोलायचा. मीच त्याच्याशी खुस्पट काढायचो. थोडं काही चुकलं की मी लागलीच म्हणायचो "अरे, तुझं हे चुकलं" स्पष्टपणे. पण माझा तोंडपट्टा तिथं थांबायचा नाही. लागलीच "तुझ्यासारख्या सिनीयर माणसाला कळायला पाहिजे" हे वरती. त्यातही बाकीच्या कलीग्जबरोबर असणारे त्याचे संबंध हेही माझ्या नाराजीचं कारण होतं. सेल्स मिटींगमधे बॉस प्रशांतच्या प्रेझेंटेशन ची खुप तारीफ़ करायचे. माझा जळफळाट व्हायचा. मी अजून चिडून पासिंग कॉमेंटस करायचो. 

मी मुक्ताफळे उधळत राहिलो, प्रशांत बिचारा झेलत राहिला. 

२००० साली प्रशांतने आमची कंपनी सोडली. त्याची फेअरवेल पार्टी होती. दोन पेग रिचवल्यावर प्रशांतने मला बाजूला घेतलं. म्हणाला "तुला इतके दिवस मी काही बोललो नाही. आज बोलतो. तु तरूण आहेस, मेहनती आहेस. अंगात काही करून दाखवण्याची जिगर आहे. तु बोलतोस तेव्हा मुद्देही स्पष्ट सांगतोस. पण ते सांगताना समोरच्याची अक्कल काढून जो धसमुसळेपणा करतोस ना तो बेकार आहे. तुझे शब्द जरी फटकळ असतील तरी विचार फारच फुटकळ आहेत. थोडक्यात सांगायचं म्हणजे तुला स्पष्टवक्तेपणा आणि दुसर्याला अपमानित करून खाली दाखवणारा दीडशहाणपणा यातला फरक कळत नाही." 

त्याचा निरोप घेताना हलकेच हात दाबला. यावेळेस माझ्याकडून फक्त कृतज्ञता व्यक्त होत होती. आणि साश्रूनयन फक्त सॉरी म्हणत होते. 

मी तर तेव्हापासून दुसर्या वर विनाकारण भुंकणार्या मनावर लैच खतरनाक वॉचडॉग लावून ठेवला आहे. 

खरंय, स्पष्टवक्तेपणा आणि दुसर्याला अपमानित करून खाली दाखवणारा दीडशहाणपणा यातला फरक बर्याच जणांना कळत नाही.
.
.
.


तर मित्रा हे असं आहे. तु विद्वान, लॉजीकल विचारांचा बादशहा. इतके वर्षाच्या मैत्रीतल्या वादसंवादाची देवाणघेवाण आठव. आणि जर तुझी सदसदविवेक बुद्धी खांद्यावरच्या भागात शिल्लक असेल तर तुझ्याकडून साश्रू बिश्रू नयनाने नाही,  साधा निरोप तर दे. आता तुझं निर्ढावलेलं आणि सारखा अपमान करायला सोकावलेलं मन निरोपही मीच द्यावा अशी जर अपेक्षा करत असेल तर मग मित्रा, तु फारच कमकुवत मनाचा मालक आहेस.



Monday 12 October 2015

काळा पैसा

काळा पैसा, आजकाल बरंच बोललं जातंय. विनोद होताहेत. या काळ्या पैशामुळे एका विचित्र परिस्थिती निर्माण झाली. ते म्हणजे घराच्या किमती. विविध क्षेत्रातील मंडळींच्या अनअकाऊंटेबल पैसे जनरेट करण्याचा हव्यास हा एकंदरीतच समाजाला घातक ठरत आहे. 

यातली बड़ी धेंडं ही या पैशातून एकतर जमिनी विकत घेत आहेत किंवा बिल्डरच्या संगनमताने अथवा स्वत: बिल्डर बनून टोलेजंग इमारती बांधत आहेत. लागणार्या पैशाला बँकेच्या इंटरेस्ट चा ससेमिरा नसल्यामुळे घरं किंवा जमिनी विकण्याची कुणाला घाई नाही आहे, उलट भाव चढतेच आहेत. हे चढ़ते भाव बघून आमच्यासारख्या व्यावसायिक बंधूंना तोंडाला पाणी सुटलं नाही तरच नवल. मग कंपनीतला पैसा सायफन करून जमिनी नाही तर घरं विकत घेत आहेत. फिजीकली इतकी cash किंवा सोने बाळगण्यापेक्षा जमिनीत किंवा घरात गुंतवणूक करणं सोपं पडतं. "Asset झाली" असं काही जण गोंडसपणे तर काही जण अभिमानाने मिरवत आहेत. आणि मग कंपनीच्या होणार्या प्रॉफिट वर कॉलर टाईट करण्याऐवजी जमिनीच्या चढ्या किंमतीवर चर्वितचर्वण करण्यात आम्ही लोकं धन्यता मानत आहोत. हाच प्रकार डॉक्टर, वक़ील, कंपनीचे उच्चपदस्थ यांच्याबाबतीत ही होतो आहे. 

या विनाकारण जमिनी बाळगण्यामुळे अनेक शेतजमिनी नुसत्या पडून आहेत. त्याच्या किंमती आवाक्याबाह्रेर गेल्यामुळे धान्य आणि भाजी उत्पादक इच्छा आणि तंत्र असूनही या उत्पादनाचा विस्तार करू शकत नाही आहेत. असलेल्या जमिनीच्या क्षेत्रफळात दरवर्षी वाढणार्या खर्चाची हातमिळवणी त्यांना करावी लागते. 

नवीन व्यावसायिक स्वत:ची जागा असण्याच्या लालसेपायी पैसे मशीनरी मधे टाकण्याऐवजी जमिनीत अन जागेत टाकत आहेत. जी नॉनप्रॉडक्टिव्ह गुंतवणूक आहे. त्यामुळे कंपनीच्या ग्रोथवर मर्यादा येत आहेत. 

यामुळे सामान्य माणसाचा पगार आणि घराच्या किंमती यातील गुणोत्तर प्रमाण वाढत चाललं आहे. घर घ्यायचं असेल तर गावाबाहेर घ्यावं लागत आहे. त्याचे दुष्परिणाम अजून वेगळे. 

भिन्न क्षेत्रातल्या लोकांनी तयार केलेल्या काळ्या पैशांच्या राशीमुळे अशा विचित्र दुष्टचक्रात आपण सापडलो आहोत. भूतकाळात लोकांनी जमा केलेला काळा पैसा उकरून काढण्याच्या वल्गना सरकार करतं आहे ते ठीक आहे. पण ती पापं शहरी मंडळींनी पचवली आहेत. भविष्यासाठी मात्र हा काळा पैसा जनरेटच होऊ न देण्याची यंत्रणा सरकारने उभी केली तर रियल इस्टेट चा हा फुगा फुटून त्याच्या विषम किंमती या आपण जगणार्या लाईफ़ क्वालिटीच्या समप्रमाणात येतील. 

आताची परिस्थिती ही मात्र अजब आहे. 

Saturday 10 October 2015

साध्या माणसाची साधी प्रेमकहाणी भाग 2

धडधडतं हृदय सांभाळत राम लेडीज हॉस्टेल ला पोहोचला. लाजत, मुरकत चंदेरी उभीच होती. खाली मान घालून ती हळूच "हो" म्हणाली. राम्याच्या मनात उधाण माजलं.

आणि मग तो प्रेमाचा सिलसिला चालू झाला. सारस बाग, चतुश्रुंगी, पाषाण लेक, बनेश्वर, युनिवर्सिटी अशा अनेक जागा त्यांच्यातील गुजगोष्टीच्या साक्षीदार झाल्या. नाही म्हणायला दोघे फिरायचे, पण रमायचे ग्रुप मध्ये. एकतर बीजे ची मंडळी नाही तर शाळेची ग्यांग.

दोघे असतील तेव्हा अशी हॉटेलं निवडून काढायचे की जिथे शांतता असेल. गप्पा छाटता येतील. अशा हॉटेल मधील वेटर पण ओळखीचे झाले होते. Law कॉलेज रोड ला आशियाना नावाचं हॉटेल होतं. तिथल्या वेटर ला ऑर्डर ही दयावी लागायची नाही. न सांगता तो प्रत्येक गोष्ट उशीरा आणायचा. बिल ही. बाय म्हणताना हसायचा.

८९ ला रामचं बजाज औरंगाबाद ला सिलेक्शन झालं होतं. १३ जण जॉईन व्हायला गेले. १२ जण सिलेक्ट झाले, राम्याची दांडी उडाली, मेडिकल मध्ये. हाय बीपी. आयला वयाच्या २१ व्या वर्षी हाय बीपी?. रम्याला पुण्यात नोकरी मिळाली. इकडे चंदेरी pathology मध्ये गचकली. तो दुसर्यांदा दिल्यामुळे एमडी ती patho मधेच झाली. बहुतेक विधिलिखित असावं. राम्याने पुण्यात रहावं असं चंदेरीला मनातून वाटत असावं अन अभियंता असलेल्या राम्याला क्लिनिकल ब्रांच असलेली साथी झेपली नसती असं देवाला वाटलं असावं.

राम आणि चंदेरी आता खूप फिरू लागले. वेगवेगळे ट्रेक, शिरूर च्या पी एच सी ला जा. तळेगावला चंदेरीची इंटर्नशिप होती. राम लोकल ने जायचा. रात्री बेरात्री परत यायचा. हे असं सगळं असल्यावर घरी तर कुणकुण लागणारच. राम्याने तर घरात खडा टाकून ठेवला होता.

थोडी गडबड उडाली चंदेरीच्या घरी. म्हणजे जेवताना चुकून  हिरवी मिरची खाल्ल्यावर पाणी पिण्यासाठी जितकी उडते तितकीच. टापटिपीच्या चंदेरीने अजागळ अशा राम्याला जीवनसाथी म्हणून निवडलं होतं. प्रेम आंधळं असतं या म्हणीचा चंदेरीच्या घरच्यांना प्रत्यय आला.

१८ ऑगस्ट ९१ ला राम आणि चंदेरीचा साखरपुडा झाला. अन २१ ऑगस्ट ला, राम्याच्या ध्यानी मनी नसताना कंपनीत कन्फर्मेशन चं लेटर मिळालं. त्याच्या प्रस्तावित तारखेपेक्षा १३ महिने आधी. चंदेरी सारख्या गुणी आणि सालस मुलीच्या गळ्यात धोंडा पडताना तिच्या आयुष्यात थोडा उजेड असावा याची विधात्याने तरतूद केली.

२ डिसेंबर १९९१ ला राम आणि चंदेरी बंधनात अडकले. "लखलख चंदेरी तेजाची न्यारी दुनिया, झळाळती कोटी ज्योती या आ आ " हे गाणं जणू त्याच्यासाठी बनवलं असं रामला वाटू लागलं. अजूनही वाटतं.

 राम आणि चंदेरी गेली २४ वर्ष दररोजच्या आयुष्यात नवनवीन प्रेमकहाण्या रचत आहेत.

चंदेरी जणू रामचं वैभव आहे


Friday 9 October 2015

साध्या माणसाची साधी प्रेमकहाणी भाग १

ती, साधारणत: आठवीत आली असेल राम्याच्या वर्गात. तसं तिची दखल घ्यावी असं काही विशेष नव्हतं. चष्मा होता डोळ्यावर. चंदेरी काड्यांचा. म्हणून राम्या आणि त्याचे मित्र  तिला चंदेरी चिडवायचो. तिचं अस्तित्व जाणवलं दहावीला. शाळेत दुसरीच आली. कुणाच्या मनात नसताना. थोडं आश्चर्य व्यक्त झालं. पोरं पोरी पुढच्या शिक्षणाला लागले. राम्या गाव सोडून दुसर्या गावाला गेला. चंदेरी त्याच्या ध्यानात राहील अशी सुतराम शक्यता नव्हती. परत गावी आल्यावर ती दिसायची त्याला. साईबाबा सारखा केसाचा टोप केला होता तिने. राम्याला साईबाबा वर आधीच राग. तो तिला बघून न बघितल्यासारखा करायचा.

पुढच्या शिक्षणासाठी राम्या पुण्यात आला. त्याचा कंपुही जमला होता. प्रताप, नितीन, रागो, बंट्या, प्रसाद. अनुराधा आली होती मेडिकल ला. पाटली म्हणायचे तिला. बीजे मध्ये. तिला भेटायला पत्या आणि राम्या गेले. पाटली म्हणाली "अरे, ती चंदेरी पण आहे इथेच. चला भेटू यात." राम्या चकित झाला. चंदेरी ची प्रगती पाहून. त्याला वाटलं नव्हतं ती इतकी हुशार असेल म्हणून. बीजे त येण्या इतकी.

सुरुवातीला दोन अडीच महिन्यातून राम्या जाऊ लागला. बरोबर gang असायचीच. वर्ष सरलं. दुसर्या वर्षापासून फ्रिक्वेन्सी वाढली, बीजेच्या लेडीज होस्टेलला जायची. पोरांच्या कंपू बरोबर पाटली आणि चंदेरी गप्पा छाटू लागले. कधी नाही म्हणायला सीमा किंवा रागो ची बहिण मेधा असायचे.

राम्याच्या लक्षात आलं, चंदेरी हुशार तर होतीच पण बीजे मध्ये ती चटपटीत पण झाली होती. शाळेच्या ग्रुप मध्ये रमायची पण तिची तेव्हढीच gang बीजेची पण होती. सॉलिड मोठी. ती तिथेही प्रिय असावी. खूप भटकायची.

आणि दीड एक वर्षानंतर ते चालू झालं असावं. रामची स्कूटर हळूच बीजे कडे वळू लागली. साथीदार असायचेच. पण आता तो एकटा बर्याचदा कल्टी देऊन तिला भेटू लागला. रामचे बीजेत मित्र होते, तेव्हा जायचा तो तिथे. समोरून ती आली कि याचं हृदय धडधडू लागे. चंदेरी मार्केट यार्ड च्या इथे काही क्लास ला जायची. राम्याने रस्ता ताडला होता. एकदा हळूच मुद्दामून त्या डायस प्लॉट च्या इथे त्याने स्कूटर तिच्या गाडीला आडवी घातली आणि दाखवलं असंच काही कामाला आला होता अन योगायोगाने भेटला. चंदेरी उतरली आणि रामच्या मागे गाडीवर बसून पावभाजी खायला निघाली. रामला खूप गुदगुल्या झाल्या.

एकदा तर कहर झाला. राम लेडीज हॉस्टेल ला गेला. तर कळलं ती नाही. मित्र मैत्रिणीबरोबर पिक्चर ला गेली. कुठल्याशा इंग्रजी पिक्चर ला. राम ला तर तिला भेटायचं होतं. येडा झाला पार. त्याने ताडलं, अलका टॉकीज ला असणार. पिक्चरच्या नंतर कुठेतरी खाणार. त्यावेळेला चाणक्य फ़ेमस होतं. राम्याने विचार केला, ही सगळी मंडळी तिथं हादडत असतील. देवाचं नाव घेत जिना चढून गेला. साल्या रामची विल पॉवर इतकी स्ट्रॉंग कि ती त्याला दिसली बीजेच्या पोरा पोरींसोबत. याने नेहमीचा कुणाला तरी शोधत आल्याचा अभिनय केला अन तिच्याबरोबर वेळ घालवला. रामला खूप गुदगुल्या झाल्या.

एक जुनी मैत्रीण रामच्या घरी आली. तर रामची आई म्हणाली "अशी सून आण राम्या" तर राम आईला म्हणाला "चंदेरी सारखी चालेल का?" आई काही बोलली नाही. रामने ताडलं, पपलू फिट बसला.

धडधडत्या अंत:करणाने राम्याने पत्याला सांगितलं, चंदेरीबद्दलच्या भावना. पत्या म्हणाला, नेक काम मे देरी नही करनेका! त्याने लागलीच राम्याच्या भावना तिला सांगितल्या. राम दूर झाडाखाली उभा होता. ती म्हणाली उद्या सांगते. रामला वाटत होतं आग दोनो तरफ लगी है. हो म्हणायला पाहिजे. संध्याकाळी पत्या घरी गेला. राम्या काही निमित्ताने क्याम्पात थांबला. सॉलिड टेन्शन मध्ये होता तो. रात्र झाली. एकटाच विल्स किंग पीत क्याम्पातून अशोक नगर ला चालत आला. त्याला झोप येईना. रात्रभर हॉल मधेच खुर्चीवर बसला. टक्क जागा.

क्रमश:


मूड

काल सकाळी माझा मूड जरा खराब लागला होता. हे नाटक झालं आहे आयुष्याचं. अत्यंत गुणी बायको आहे, सोन्यासारखी पोरं आहेत, कंपनी भारतात एक नंबरला आहे म्हणजे कुणीही हेवा करावं असं मला लाईफ दिलं आहे विधात्यानं. आणि आमच्या थोबाडावर मात्र "चिंता करतो विश्वाची" असले दरिद्री भाव. आणि मग ते नळ्या तुंबवायच्या अन काय काय. जाऊ द्या, नको तो विषय.

तर सांगत होतो की मूड खराब लागला होता. कारने ऑफीसला निघालो.  अन विविधभारतीवर चार गाण्याची बरसात झाली की साला चिंब भिजलो.

पहिलंच गाणं आशा भोसलेंच्या धारदार आवाजातलं खुबसुरत चं पिया बावरी हे लागलं. तुम्हाला खरं सांगू, या गाण्यातील अशोककुमारच्या आवाजातील चार ओळी मला जास्त आवडतात. पहिल्या कडव्याच्या नंतर तो म्हणतो खरं, पण प्रत्येक कडवं संपलं की मला वाटतं की आता अशोककुमार चालू होईल आणि मै हारी जा जा री म्हणत ओळ संपेल.

दुसरं गाणं लागलं किशोरच्या आवाजातलं "हंसिनी, मेरी हंसिनी" हे अत्यंत मधाळ गाणं. अंगावर मोरपिस फिरवल्यासारखं. इतकं सुंदर गाणं हे जहरीला इन्सान असं भयानक नाव असलेल्या चित्रपटातलं आहे हा एक विचित्र योगायोग.

तिसरं लागलं, चितचोरमधलं आजसे पहले आजसे ज्यादा. येसुदास, काय बोलणार. मला आठवतं आहे, मी चितचोरची कॅसेट आणली होती. मी तिला सलग इतक्यांदा वाजवली की खराब झाल्यावरच थांबलो.

आणि चौथं गाणं होतं लताबाईंच्या आवाजातलं अभिमान चं गाणं अब तो है तुमसे जिंदगी अपनी. पूर्ण सपर्पण.

अशी एकाहून एक सरस गाणी. ऑफीसला पोहोचेपर्यंत फ्रेशच झालो.

काहीही म्हणा, त्या विविध एफ एम चॅनलच्या एकसुरी असुरांपेक्षा विविधभारती बेस्टच.

विविधभारती

I am love'n it.

Tuesday 6 October 2015

गोवा

कुटुंबाबरोबर फिरायला गेलो की बोलताना ज्या गमती जमती होतात, त्या नंतर ही कधी आठवल्या तरी चेहऱ्यावर हास्य फुलल्याशिवाय राहत नाही.

मला दोन मुलं. एक यश आणि नील. यश अबोल तर नील बोलबच्चन. मूड असेल तर यश बोलतोही. त्यातल्या त्यात नील नाही तर मग वैभवी असेल तर पठ्या खुलतो. नील मात्र कधीही सुटलेला असतो.

३ ऑक्टोबर ला असंच आम्ही चौघेही निघालो. परत तीच कथा. मागे वैभवी अन दोन पोरं. दंगा घालताहेत. अन समोर मी ड्रायव्हर च्या शेजारी. तोंड थिजवून बसलेला. जणू काही सगळ्या जगाचं ओझं माझ्याच डोक्यावर आहे. डोक्यात नाना तऱ्हेचे विचार पण कान मात्र मागच्या सीटवर. आश्चर्य करत बसलेलो, वैभवी इतकं छोटया गोष्टीत मी का आनंदी राहू नाही शकत. असो. ते जाऊ दया. नेहमीचं रडगाणं आहे ते.

तर सांगत होतो की, गोव्याचा विषय निघाला. कोण कितीवेळा गेलं आहे ते. नील म्हणाला "मी तीन वेळा गेलो आहे." यश म्हणाला "हो मी बहुतेक तीन वेळा गेलो" वैभवी म्हणाली "मी पाच वेळा गेले आहे. आणि पप्पा तर किती वेळा गेलेत काय माहित?"

हे ऐकल्यावर नील म्हणाला "मम्मी, पण माझ्यापेक्षा दोन वेळा जास्त तु कधी गेलीस?"

"अरे एकदा तु बॉर्न नव्हता झालास"

"अच्छा, आणि अजून एकदा कधी"

"तेव्हा मी आणि पप्पा दोघेच गेलो होतो. तु आणि दादू दोघंही बॉर्न नव्हते झाले" इति वैभवी.

दोन सेकंदातच, डोळ्यातील बुब्बुळं गरागरा फिरवत चेहर्यावर मिश्कील भाव आणत नील वदला

"ओहो, म्हणजे तुम्ही दोघेजण हनीमूनला गोव्याला गेला होता का?"

हो, असं वैभवी म्हणाली.

इथे मात्र थिजलेला मी सावध झालो आणि सोलापूर रस्त्यावरची शेती, उस याबद्दलची माहिती नीलला सांगू लागलो. नाहीतर विषय चालू राहिला असता आणि हे आमचे कनिष्ठ चिरंजीव वदले असते

"मग त्यावेळेस तुम्ही दोघं गोव्यात फिरले की नाही. की रूममधेच होते चारही दिवस"

आजकालच्या पोरांचं काही सांगता येत नाही हो. चापलूस लेकाचे.