जेफ

जेफ २००७ साली संपर्कात आला. नंतर २०१२ साली सामंजस्य करार झाला, सेटको आणि आमच्या अल्ट्रा प्रिसिजन मध्ये. तो घडवून आणण्यात जेफचा मोठा वाटा. तेव्हापासून जेफ आणि मी सातत्याने बोलत आलो. कधी प्रत्यक्ष भेटीत तर कधी फोन कॉल वर. आज जे काही आम्ही आहोत त्याचा सुखकर्ता आणि विघ्नहर्ता जेफ आहे. उत्साहाचा धबधबा म्हणजे जेफ. गेल्या ९ वर्षात मी त्याला कधीतरी थोडं दडपणाखाली पाहिलं पण त्याचा मूड नेहमी अप बीट असायचा. 

माझ्यात धोका पत्करण्याची क्षमता कमी आहे असं मला सारखं वाटतं. पण जेफ मध्ये ती माझ्यापेक्षा कमी आहे असं मला अनेक महिने वाटायचं. पण माझ्या लक्षात आलं की एखादी कल्पना पूर्ण समजून घेण्यात तो खूप वेळ घेतो. पण एकदा त्याला पटली की तो मनापासून पूर्ण पाठिंबा द्यायचा आणि ती कल्पना मूर्त स्वरूपात आणण्यासाठी वाटेल ती मदत करायचा. 

सेटको अमेरिकेच्या अनेक लोकांनी अमेरिकन लोकांच्या स्वभावाच्या माझ्या अनेक समजाला सुरुंग लावले. पण जेफने त्या सगळ्यांवर कडी केली. मी बुसाक शामबान नावाचा एक अमेरिकन प्रॉडक्ट १९९४ ते २००२ खूप विकला. त्यावेळेस खूप अमेरिकन लोकांबरोबर मी भारतभर फिरलो. त्यांच्या कंजुषीपणाच्या कथा मला आठवल्या तर आजही हसायला येतं. याउलट जेफ इतका सढळ हात असणारा अमेरिकन माझ्या पाहण्यात नाही. हे पाश्चात्य लोक बाहेर आपल्याशी लाख चांगलं बोलतील पण पाहुणचार करायला घरी नेणं वगैरे अगदी दुरापास्त, असा माझा समज होता. पण जेफने दोन वर्षांपूर्वी मला आणि यशला त्याच्या टेनेसीतल्या फार्महाउस ला तीन दिवस नेलं आणि तुफान बडदास्त ठेवली. 

माझा मुलगा यश अमेरिकेत शिक्षण घेत होता. त्याचं करिअर मार्गाला लागतं आहे की नाही याची काळजी माझ्यापेक्षा जेफला जास्त असायची. माझ्याशी आणि यश बरोबर कायम त्या विषयावर बोलायचा. यश किंवा माझ्या बिझिनेस पार्टनर ची मुलगी, सेटको मध्ये यावी ही त्याची आंतरिक इच्छा. पण यशने त्याबद्दल जेव्हा फार काही इंटरेस्ट दाखवला नाही तेव्हा माझ्याइतकं जेफला पण वाईट वाटलं. इतकं होऊनही जेव्हा नुकताच यशला जॉब लागला, तो रेफरन्स जेफनेच दिला. आता आम्ही दोघे बिझिनेस पार्टनरची मुलगी सेटको ला जॉईन होते का याची आतुरतेने वाट पाहतोय. 

तर असा हा जेफ ३० जून २०२१ ला निवृत्त झाला. याची तयारी त्याने किती आधीपासून चालू केली असेल, असं तुम्हाला वाटतंय. तर तब्बल आठ वर्षे. त्याने त्याचा सक्सेसर आणला, आमच्याशी तो या विषयावर बिनदिक्कत बोलायचा, एक्झिट प्लॅन वर चर्चा करायचा. आणि ती घडवून पण अशी आणायचा की जणू काही एखादा महत्वाचा बिझिनेस प्लॅन डिस्कस करतोय. म्हणजे त्यात पूर्ण व्यावसायिकता असायची आणि जणू एखादी मशीन आणणं हे ग्रोथ साठी जसं महत्वाचं आहे तसं मी सेटको सोडणं हे पण ग्रोथ साठी गरजेचं आहे असा सूर असायचा. जोर का झटका धीरेसे लगे या न्यायाने त्याने मला डायरेक्टर बोर्ड वरून पण पायउतार होतो आहे असंही सांगितलं. थोडक्यात त्याने हे सगळ्या जबाबदारीतून मुक्त होणं याचा माझ्यासारख्या इमोशनल माणसाला त्रास होणार नाही  अशा पद्धतीने घडवून आणलं. एखाद्या जबाबदारीला ग्रेसफुली कसा निरोप द्यायचा याचा त्याने वस्तुपाठ घालून दिला. समाधानाची बाब इतकीच आहे की आहे की तो अजूनही आमच्या ऍडव्हायजर बोर्ड वर आहे. 

आजही माझ्या अमेरिकन बोर्डबरोबर झूम मिटिंग होतात. पण सध्यातरी जेफ त्या मीटिंगमध्ये नसतो. मिटिंग संपते. काहीतरी चुकल्यासारखं वाटतं. ऍडव्हायजर बोर्ड वर असल्यामुळे तो परत येईल ही आशा आहेच. तो पर्यंत वाट पाहणं इतकंच माझ्या हातात आहे. त्याचा निरोपसमारंभ करण्यापेक्षा ही वाट पाहणे बरा पर्याय आहे. 

"पैसा"

एका प्रोग्रॅमच्या तयारीसाठी "पैसा" या विषयावर मला विचार करायला सांगितलं. 

खरंच, पैसा म्हणजे एक आयटम आहे. भले भले त्याच्या चुंगळ मध्ये येऊन फसतात. कुणाच्या नादी लागल्यावर कसं आपलं आयुष्य आपण पणाला लावतो. पैशाचा पण असाच नादखुळा असतो. त्या नादामुळे कितीदाही ठासली गेली तरी कळत नाही. बरं, तिथं लागलीच दुखत पण नाही. दुखलेलं दिसत पण नाही. बऱ्याच काळाने कळतं की आपला कार्यक्रम झाला आहे. 

पूर्वी मला अशा लोकांचा राग यायचा. आजही असंख्य लोक या व्यसनापायी देशोधडीला लागलेली मी पाहतो. कधी कधी ते व्यसन कुणाचं सुटल्यासारखं वाटतं, पण दिखाऊपणाचा मुखवटा गळल्यावर मनाचा जेव्हा तळ दिसतो, तेव्हा पैशाच्या मोहाचा अमीबा तिथं वळवळताना दिसतो. आता मला त्यांचा राग येत नाही, कीव वाटते, दया येते. अनुभवातून शहाणपण घेण्याची अक्कल आपण ठेवत नाही आणि ग्रीड नावाच्या कीड ला घट्ट कवटाळून बसतो. पुन्हा पुन्हा त्या पैसा नामक मोहाच्या भोवऱ्यात गरागरा फिरत राहतो. आणि ही वावटळ साधीसुधी नसते. तुमच्या बरोबर अनेक लोकांचं आयुष्य बरबाद करते. 

त्यापेक्षा चोर उचक्के परवडतात. मला काही लोक माहित आहेत. खुलेआम भ्रष्टाचाराचं समर्थन करतात आणि अमाप पैसे खातात आणि उडवतात. कुणी त्यांचं झाट वाकडं करू शकत नाहीत. पण तोंडात हरिनाम आणि प्रत्यक्षात मात्र शेण खायचं, लफडं या मंडळींचं होतं. 

याउलट, काही लोकांना मात्र पैशाला किती आणि कुठवर महत्व द्यायचं याचं चांगलं शहाणपण असतं. लौकिक जगात भले त्यांना येडे समजत असतील, पण असल मध्ये पैसा त्यांच्या घरी पाणी भरत असतो. ते पैशाच्या तालावर नाचत नाहीत. पैशाचा विनियोग कसा करायचा याची कला त्यांनी आत्मसात केली असते. पैसा त्यांच्याकडे आकर्षित होईल इतके हे लोक काळाच्या ओघात स्मार्ट बनत जातात. या लोकांना त्यांच्या खिशात किंवा बँकेत किती पैसे आहेत याची पडलेली नसते. ते जर कामात असतील आणि पैसा दारावर टकटक करत असेल, तर ते पैशाला बाहेर उभा रहा म्हणून सांगतात. त्यांचं काम ही इतकं उदात्त असतं की पैसा सुद्धा त्यांनी दार उघडेपर्यंत वाट पाहत थांबतो. 

What is enough money या प्रश्नाचं उत्तर सापडणं गरजेचं आहे. काहींना हे उत्तर लवकर सापडतं, काहींना उशीरा. पण जेव्हा सापडतं, तो क्षण राजहंस होण्याचा असतो. काही दुर्दैवी बदकांना मात्र मरेपर्यंत याचं उत्तर सापडत नाही. काही लोकांना कागदाच्या तुकड्यावरील गव्हर्नर च्या सहीचं महत्व माहिती असतं, तर काहींची नजर ही फक्त १००, २००, ५००, २००० हा आकड्याभोवती फिरत राहते, मग भले तो कागदाचा तुकडा कितीही चुरगळलेला असू द्या. 

आपल्याकडे दोन पर्याय आहेत. 

सुखासीनतेवर भक्ती करत, स्वार्थ हा जगण्याचा सिद्धांत मानत पैशाच्या मागे पळायचं की एक चांगला उद्देश ठेवून आपलं अस्तित्व हे जगण्यालायक बनवत इतकं सशक्त व्हायचं की पैसा तुमच्या मागे पळत आला पाहिजे. 

(जो प्रोग्रॅम डिझाईन होतो आहे तो १४-२० वयोगटासाठी आहे, पण त्यांच्यासमोर ही भाषा बोलू शकणार नाही म्ह्णून इथे लिहून टाकलं)