वीस एक वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. स्पिंडल रिपेयर चा कॉल अटेंड करायला गेलो होतो. इकडच्या तिकडच्या रेफरन्स मधून मला कस्टमरची माहिती मिळाली होती. त्या कंपनीचं नाव होतं मार्केट मध्ये. चांगला बिझिनेस करत होते. साठीच्या आसपास त्यांचे ओनर असावेत. त्यांचं मेंटेनन्स डिपार्टमेंट होतं, जे त्यांचे स्पिंडल रिपेयर करायचे. 

मी अपॉइंटमेंट घेऊन त्यांना भेटायला गेलो. मी कॉल वर गेलो की शोधक नजरेने आजूबाजूला बघतो. त्यादिवशी त्यांचे मेंटेनन्स चे लोक कुठं स्पिंडल रिपेयर करतात ते बघितलं होतं. साहेब आले. मी माझं सेल्स पीच चालू केलं. 

"आम्ही स्पिंडल दुरुस्ती क्षेत्रात आहोत. मी येताना बघितलं तुम्ही कुठे स्पिंडल रिपेयर करता ते. सर, तुम्ही जागा एअर कंडिशन्ड ठेवली नाही आहे आणि तिथे स्वच्छता पण मेंटेन नाही आहे. परत मी बघितलं की स्पिंडल डिसमँटल करण्यासाठी प्रेस पण वापरत नाही आहात. आणि......" 

मी पुढं काही बोलायच्या आत त्या साहेबांनी मला थांबवलं आणि म्हणाले "तुम्ही कशासाठी आला आहात माझ्याकडे? तुम्ही काय बिझिनेस करता ते सांगायला आला आहात की माझ्या कामाचं ऑडिट करता आहात? एक तर तुम्ही स्वतः फोन करून मला भेटायला आला आहात, ते ही बिझिनेस मागण्यासाठी. मी काय चुकीचं करतो यावर तुम्ही सेल्स पीच करणं चुकीचं आहे असं वाटत नाही का तुम्हाला?"

मी त्यांचं स्पष्ट बोलणं ऐकून गांगरून गेलो. आणि माझ्या चेहऱ्यावर ते दिसलं. मग त्यांनी मला समजावून सांगितलं "असं दिसतंय की तुमचा नवीन बिझिनेस आहे. नेहमी लक्षात ठेवा की तुम्ही पहिल्याच भेटीमध्ये, कस्टमरकडे काय चुकीचं आहे यावर तुमचं सेल्स चं बोलणं बिल्ड नाही करायचं. त्या पद्धतीने पहिले तुम्ही कस्टमरच्या मनात तुमच्या बद्दल चं निगेटिव्ह इम्प्रेशन तयार करता. आलं लक्षात. हं, आता बोला, तुमच्या काय फॅसिलिटी आहेत?"

त्यांनी दिलेला मंत्र मी नंतरच्या सेल्स च्या करिअर मध्ये कटाक्षाने पाळला. कस्टमर कडे जाताना शोधक नजर कायम ठेवली पण तिचा वापर केला की मी त्यांच्या वर्किंग प्लेस मध्ये चांगलं काय आहे ते सांगत गेलो. कस्टमर पण ते ऐकून खुश व्हायचा आणि पुढचं संभाषण मस्त व्हायचं आणि शक्यतो तो कस्टमर आम्हाला बिझिनेस द्यायचा. 

सतीश

 चेन्नई ला मी ज्या हॉटेल मध्ये राहतो तिथं एक वेटर काम करतो, सतीश नाव त्याचं. बाकी वेटर पेक्षा कामात तो उजवा आहे हे सारखं जाणवायचं. गेस्ट ब्रेकफास्ट ला आला की त्याचं हसून स्वागत करणार, गुड मॉर्निंग म्हणणार, काय हवं नको ते पाहणार, पाण्याचा ग्लास रिकामा झाला की पाणी द्यायला येणार, कॉफी, टोस्ट, चटणी वगैरे काही एक्स्ट्रा आयटम हवा असल्यास लागलीच आणून देणार, ब्रेकफास्ट व्यवस्थित झाला का हे निघताना आवर्जून विचारणार. बाकी पण तीन चार वेटर्स तिथं असायचे पण त्यांच्यापैकी सतीश एकदम बिझी असायचा. बाकी वेटर टंगळमंगळ करत असताना सतीशचा मात्र कायम कामावर फोकस असायचा. त्याला अजिबात फुरसत नसायची. 

कोविड नंतर फिरणं जस्ट चालू झालं होतं. हॉटेल मध्ये गजबज नसायची. एकदा तर मी एकटाच होतो ब्रेकफास्ट रूम मध्ये. वेटर मध्ये पण फक्त सतीश आणि किचन मध्ये एकदोन कुक असावेत. त्या दिवशी मी सतीशशी थोड्या गप्पा मारल्या. मी विचारलं की  तू चेन्नई चा आहेस का की कोविड च्या भीतीने इतर गावचे वेटर येत नसल्यामुळे तुला बोलावून घेतलं. तर कळलं की सतीशचं गाव पण १८० किमी लांब आहे चेन्नई पासून. कोविडमुळे अगोदरच प्रॉब्लेम मध्ये असलेल्या हॉटेल मॅनेजमेंट ने अनेक वेटर्स ला बोलावून घ्यायचा प्रयत्न केला होता. पण कुणी दाद दिली नव्हती, अगदी चेन्नई तल्या वेटर्स ने पण नाही. सतीश तयार झाला. हॉटेलच्या मालकाने कार पाठवून सतीशला बोलावून घेतलं. 

मला त्यादिवशी कळलं की सतीशच्या घरी अगदी गरिबी. काम शोधण्यासाठी तो चेन्नईत आला. सध्याच्या हॉटेल च्या बाजूला एक रेस्टोरंट आहे तिथे टेबल साफ करायला म्हणून काम चालू केलं. असंच एकदा माहिती झालं की या शेजारच्याच हॉटेल मध्ये, जिथे मी राहतो तिथे, वेटर्स हवे आहेत. तिथं त्याने जॉब मिळवला आणि प्रचंड कष्टाने आपलं बस्तान बसवलं, सेट केलं. 

मी जेव्हा कधी गेलो तेव्हा सतीश असायचाच जॉब वर. मी त्याला त्या दिवशी गप्पा मारताना विचारलं "तू कधी सुट्टी घेतलेली बघितली नाही मी. सणासुदीला किंवा घरी काही पूजा वगैरे असेल तर जात नाहीस का घरी". तो म्हणाला "जातो की. पण इथे माझी सुट्टी वगैरे होत नसेल तरच. कारण मला या नोकरीने इतकं काही दिलं आहे की माझ्यासाठी कर्म ही पहिली प्रायोरिटी." आणि मग साऊथ इंडियन टोन मध्ये बोलत म्हणाला "this work is worship for me and this work place is temple." 

आज सकाळी त्याच हॉटेल मध्ये ब्रेकफास्ट करताना माझी नजर सतीशला शोधत होती. माझ्या शेजारी सुटाबुटातील एक कॅप्टन येऊन उभा राहिला आणि मला त्याने विचारलं "सर, मला ओळखलं नाही तुम्ही" मी आश्चर्याने त्याच्याकडे बघत राहिलो. तुम्ही बरोबर ओळखलं, तो सतीशच होता. मॅनेजेमेंट ने त्याचे कष्ट, त्याचं निष्ठा जाणली होती. त्याच्या छातीवर त्याच्या नावाची नेमप्लेट होती, आणि खाली लिहिलं होतं "मॅनेजर". मी झटकन उभा राहिलो आणि त्याचा हात प्रेमभराने दाबत त्याचं मनापासून अभिनंदन केलं. 

मी कुठे तरी वाचलं होतं "Walk that extra mile and you will find that road is not much crowded" सतीश त्या वाक्याची जितीजागती मिसाल होता. 

 

परवा तैपेई ला येताना सिंगापूरला स्टॉप ओव्हर होता. माझ्या शेजारी एक भारतीय मुलगा बसला होता. काहीतरी करून मी त्याच्याशी बोललो. तर नेमका मराठी निघाला. 

वडील सोलापूरला एस टी मध्ये कंडक्टर आहेत. हा मुलगा एकुलता एक आहे. वालचंद मधून इंजिनियरिंग करून पोराने कष्ट करत आय आय टी खरगपूर मधून मास्टर्स केलं. कॅम्पस मधून च तैवान मधील एका प्रतिष्ठित कंपनीत जॉब मिळाला म्हणून त्याचा प्रवास चालू होता. पोराचा पहिलाच विमान प्रवास तो ही आंतरराष्ट्रीय. त्याला काळजी होती, इथे भारतीय लोक भेटतील का ते. माझ्या कंपनीतला एक मुलगा मध्ये एक वर्ष तैवान मध्ये होता. त्याने खूप भारतीय गोतावळा जमा केला होता. त्याला या तरुणाबरोबर कनेक्ट करून दिलं. सेटको च्या पोराने सिंगापूर विमानळावर गप्पा मारून एकदम आश्वस्त केलं. या मुलाने मला तैवान व्हिसा मिळायला अवघड असतो का त्याबद्दल विचारलं. मी म्हणालो "अरे, तुझं तर वर्क परमिट आहे, मग कसली काळजी?' तर म्हणाला "वर्षातून एकदा आईवडिलांना इथे आणलं तर माझी मानसिक स्थिती पण चांगली राहील आणि त्यांना पण बरं वाटेल." मी त्याला सांगितलं आहे की, त्याला वाटलं तर मी ही या आठवड्यात भेटेल त्याला. 

तैवान मध्ये ज्या कंपनीत त्याचं सिलेक्शन झालं आहे त्या कंपनीचा उच्च पदस्थ भारतीय माणूस आहे. त्याने कंपनीत भारतीय मुलांना घ्यायचा ड्राइव्ह घेतला आहे. अर्थात प्रीमियम इन्स्टिट्यूट मधूनच. 

एकुणात मला त्या मुलाला भेटून फार भारी वाटलं. एकतर लौकिकार्थाने गरीब घरातील मुलगा. आयआयटीयन झाला. बाहेरच्या देशात जॉब लागला आणि त्यातील मेजर काँट्रीब्युशन होतं त्या सिनियर माणसाचं ज्याने भारतीय मुलं घेण्याबाबत आग्रह धरला. त्या तरुणाची कौटुंबिक इको सिस्टम सुद्धा घट्ट. 

देशाची ही अशी सामाजिक वीण इतर कुठल्याही सिस्टम पेक्षा महत्वाची आहे असं मला वाटतं. शिक्षण, कुटुंब, व्यावसायिकता या वेगवेगळ्या आघाड्यांवर सगळेच दान योग्य पडले आहेत हे पाहून मला मनापासून आनंद झाला.