Thursday, 14 March 2019

जॉब

फोन आला. फोनकर्त्याच्या मित्राला जॉब हवा होता. जॉब सिकर चं नाव होतं सचिन. 

सचिनचा बायोडाटा आला. खणखणीत करियर होतं. मल्टिनॅशनल कंपनीत दहा बारा वर्षे काम केलं होतं. नंतर आवड म्हणून टिचिंग प्रोफेशन मध्ये शिरले. पण एकुणात शिक्षण महर्षींनी केलेला बाजार पाहून आणि एकुणात अभियांत्रिकी शिक्षणाच्या क्वालिटी ची वाट लागलेली पाहून तीन चार वर्षात पस्तावले. 

माझ्या इंटरव्ह्यू मध्ये हे सगळं पोटतिडकीने बोलले. त्यांची या विषयाची तळमळ पाहून मी त्यांना विचारलं की फायनली काय करायचं ठरवलं आहे. तर म्हणाले की मॅन्युफॅक्चरिंग मध्ये परत यायचं. मी विचारलं, पण तुमची आवड अध्यापन असेल तरीही. तर हो म्हणाले. 

मी म्हणालो "असं समजा की माझ्याकडे मॅन्युफक्चरिंग च्या हेड ची पोझिशन आहे आणि एक माझी ट्रेनिंग इन्स्टिट्यूट आहे. तिथे मला एका चांगल्या प्रोफेसरची गरज आहे. हे कॉइन आहे. टॉस करू. हेड पडलं तर मॅन्युफॅक्चरिंग मध्ये आणि टेल पडलं तर ट्रेनिंग मध्ये. आता मी टॉस केलं तर कॉइन हवेत असताना, तुमच्या मनाला काय वाटेल? हेड पडावं की टेल?"

सचिन संभ्रमात पडला. अन हळूच म्हणाला "टेल. पण तरीही......"

मी सांगितलं "कॉइन पडल्यावर जे येईल ते स्वीकारणं ही तडजोड झाली. आणि कॉइन हवेत असताना काय पडावं असं वाटणं ते निवडणं हे आयुष्य. तुम्ही अध्यापन क्षेत्र सोडू नका. तुमच्या सारखी लोक अभियांत्रिकी क्षेत्राची गरज आहे. दुर्दैव हे की आज सगळ्यात जास्त विनोद हे इंजिनियर्स वर होत आहेत. चहाचा धंदा चांगलाच पण इंजिनियरिंग च्या डिग्रीला हार घालून त्याची खिल्ली उडवण्याचा नतद्रष्ट पणा डोक्यात जातो. लॅब मध्ये शास्त्रज्ञांनी लावलेल्या शोधाला लोकाभिमुख करण्याचं काम तंत्रज्ञांचं आणि ते ताकदीने व्हावं यासाठी तुमच्या सारख्या लोकांनी हे क्षेत्र सोडू नये". 

इतकं बोलून अशी ट्रेनिंग इन्स्टिट्यूट निवडली जी प्रोफेशनल पद्धतीने चालवली जाते. तिथे त्यांचा रेफरन्स दिला. इंटरव्ह्यू बहुतेक शेड्युल झाला आहे. सचिनला जॉब मिळाला तर तो त्याचं सोनं करेल याबाबत शंका नाही. त्याला हार्दिक शुभेच्छा. 

अ...... अभियंत्याचा हे फक्त पुस्तकाचं नाव नाही आहे, ती माझी जीवन प्रणाली आहे आणि त्याचा मला सार्थ अभिमान आहे. आणि हो, अभिमान आहे, गर्व नव्हे. 

Wednesday, 13 March 2019

फेसबुक ची पणती

एक महिना फेबुवर नसताना दोन महत्वाचे प्रसंग घडले आणि त्याला करण फेसबुकच होतं. 

२१ फेब्रुवारीला जयसिंगपूर येथील जेजे मगदूम कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग इथे "उद्योजकता" या विषयावर बोलायला बोलावलं होतं. खणखणीत स्वागत केलं होतं. ढोलताशा, औक्षण अन काय काय! प्रमुख पाहुण्यांमध्ये अभिनेत्री स्पृहा जोशी होती, त्यामुळे गर्दीला तोटा नव्हता. पण तिच्याशिवाय श्री सुनील जाजीत होते. एल अँड टी बंगलोर चे एच आर चे प्रमुख. काही महिन्यांपूर्वी भारताला इंजिनियर लोकांची किती कमी प्रमाणात गरज आहे हे अधोरेखित करणारा, तो लेख श्री जाजीत यांनी लिहिलेला. मी त्यावर आधारित मराठीत लेख पण लिहिला होता. चौथे गेस्ट होते ते कॉलेज चे माजी विद्यार्थी श्री बघाटे. पुढे आय आयटी करून युकेमध्ये पीएचडी केली आणि दहा वर्षे जॉब केला. फक्त बिझिनेस करण्याच्या उद्देशाने ते पुण्यात परत आले आणि तो व्यवस्थित सेट केला. या तिघांनीही अत्यंत समयोचित आणि मुद्देसूद भाषणं केली. 

उद्योजकता या विषयावर माझी मतं आता आकार घेत आहेत आणि ती माझ्या अनुभवातून आली आहेत. मुलांना ती पटतात असं मला त्यांच्या प्रतिक्रियेतून जाणवतं. 

असाच एक अनुभव आय एम डी आर, पुणे येथेही आला. स्टार्ट अप च्या कॉन्फरन्स मध्ये पुन्हा एकदा तरुणाईशी "उद्योजकता" या विषयावर बोलायला निमंत्रित होतो ते २ मार्चला. साधारण नव्वद साली आय एम डी आर ला ऍडमिशन घ्यायला गेलो होतो. काही कारणाने नव्हती घेतली. २ तारखेला वक्ता म्हणून गेलो. 

दोन्ही कार्यक्रमात सहभागी होण्याची संधी मिळाली ती फेसबुकमुळे. जयसिंगपूरच्या कॉलेजला रेफरन्स दिला कोल्हापूरचे राजन गुणे सरांनी तर आय एम डी आर ला बोलावलं श्री दिलीप रणदिवे यांनी. 

एका वर्षात पाच ठिकाणी विद्यार्थी विद्यार्थिनीशी संवाद साधायचा हे ठरवलं होतं ते साध्य झालं. 


Sunday, 10 March 2019

ताडोबा 2

ताडोबा 1

या हर्षदचं पुस्तक वाचून वाघ बघण्याची उर्मी फारच मनात दाटून आली होती. माझे मित्र आणि सीएनसीटाइम्स.कॉम चे प्रवर्तक नीरज वणीकर यांनी ताडोबाची ट्रिप ठरवली आणि मी विचार केला, हा उद्योग पण करून टाकू.

वणीकरांनी बरोबर काय गोष्टी घ्यायच्या याची लिस्ट पाठवली होती. त्यात आयकार्ड घेण्याबद्दल चार चार वेळा बजावून ठेवलं होतं. त्यांनी सांगितलं की आयकार्ड नसेल तर जंगलात जाण्याचा विचार पण करू नका. प्रत्येक ठिकाणी तुम्हाला दाखवावं लागेल. नागपूरला इनोव्हा मध्ये बसल्यावर सुद्धा त्यांनी पुन्हा एकदा आठवण करून दिली. इतकं घाबरवल्यामुळे मी कार मध्येच थांबवली. बॅगेत पॅन कार्ड आहे ते बघितलं आणि सुस्कारा सोडला.

तरुवन  नावाच्या रिसॉर्ट चे मालक निखिल अभ्यंकर, वणीकर, संदीप आणि मी असे गप्पा मारत निघालो, उमरेडला चहासाठी थांबलो. या जंगल क्षेत्रात चहा पिण्यासाठी सुद्धा पॅनकार्ड लागत असेल हा विचार करून मी कार्ड चहावाल्याला दाखवलं. सगळे हसले. चहावाल्याला काही कळलं नाही.

ताडोबाला पोहोचल्यावर पहिल्या सफारीसाठी सज्ज झालो. गाडीत इतकी उत्कंठा वाढली होती की कधी वाघ दिसतो असं झालं होतं. दुर्दैवाने ८ फेब्रुवारी ची पहिली सफारी आमची ड्राय गेली. सगळे हिरमुसले. मला फार काही वाटलं नाही. कारण तो आनंद काय असतो हे मला अजून माहित नव्हतं.

दुसऱ्या दिवशी सकाळी साडेसहाची पहिली सफारी चालू केली. इतका वेळ बरोबरच्या लोकांचं बोलणं ऐकून मला बफर, कोअर हा जंगलाचा एरिया, एकुणात १८०० स्क्वे किमी क्षेत्रफळ, त्यातील साधारण १२०० बफर तर ६०० कोअर हे कळलं होतं. जंगलातील सुरस आणि चमत्कारिक कहाण्या ऐकल्या होत्या. मटकासुर, माया, तारा, रूपा, सोनम, ताराचंद, छोटा मटका, कुवानी ही वाघ वाघिणींची नावं मला एव्हाना पाठ झाली होती.  कॉल कसे मिळतात तेही कळलं. आतली गावं कशी विस्थापित केलं तेही कळलं. काही कारणामुळे गावकरी कपल जंगलात उभं होतं आणि दोन वाघ त्यांना कसे हुंगून गेले अशा भीतीदायक कथा पण ऐकवल्या गेल्या.

एकुणात माहोल तयार झाला होता. बफर एरियात जिप्सी एंट्री करतो तोच गाईड प्रवीण म्हणाला, "थांबा. लेपर्ड रस्ता क्रॉस करतोय." डोळे फाडून बघत असताना ते छोटं जनावर रस्त्याच्या उजव्या बाजूला एका दगडावर बसलेलं दिसलं, फक्त एका मिनिटासाठी. आणि पटकन बाजूच्या झाडीत पळून गेलं. "फार शाय असतं ते". जंगलातील टर्म्स मला कळत  होत्या. सफारी चालू असताना जंगलातल्या एका पॉइंटला गार्डला हळूच विचारायचं, काही न्यूज. मग तो सांगणार त्या दिशेने जिप्सी पळवायची. आणि निराशा पदरी यायची. जंगलातून चंद्रपूरकडे जाणाऱ्या एका रस्त्यावर चार पाच जिप्सी आणि दोन कँटर कॉल मुळे शांतपणे थांबल्या होत्या.

आणि तितक्यात तीन एकशे मीटर वर ते डौलदार जनावर जिप्सीतील एकाला दिसलं आणि सर्व गाड्या सुसाट जात त्याच्या पासून अलीकडे थांबल्या. आणि आयुष्यात पहिल्यांदा जंगलाची सम्राज्ञी, हो वाघीण होती ती, दिसली. क्लिक क्लिक करत खचाखच फोटो ओढू लागले. आणि तितक्यात आमचा गाईड म्हणाला, ती थांबली आहे याचा अर्थ बच्चू येत आहे. रस्त्याच्या डाव्या कडेला ती राणी, छोटी तारा नाव तिचं उभी होती, सर्वच गाडीतील लोक कुजबुजत होते. 

शेवटी तिचा बछडा उजवीकडच्या जंगलातून आला. त्याच्या आईच्या दिशेने पळत गेला. इथे तो डौल नव्हता. बछडंच ते. दुडूदुडू करत आईला बिलगलं. आई आणि तिचं पिल्लू एकमेकांना अंग घासू लागलं. नील दुपारी अडीच वाजता शाळेतून आल्यावर जो सिन असतो त्याची आठवण आली.

पुढील दहा मिनिटे एकमेकांच्या साथीने ते मायलेकरू रस्त्याने जात मग जंगलात नाहीसे झाले.

उरलेल्या एक तासात आम्ही जंग जंग पछाडलं, पण त्या व्याघ्रराजाने किंवा राणीने काही दर्शन दिलं नाही.

कहर झाला तो दुपारच्या राईड मध्ये. त्या बद्दल पुढच्या पोस्ट मध्ये.

मला साईटिंग झालं (साईटिंग हा शब्द मला पहिल्यांदा कळला) यापेक्षा मी जास्त एन्जॉय केलं तो तिथला माहौल, ती उत्कंठा, जंगलातील शिस्त. मुख्य म्हणजे घरामध्ये लग्न असेल तेव्हा ते कसं भिनतं, तसा वणीकर किंवा बर्वेसारख्या लोकांमध्ये ताडोबा भिनतं.

अर्थात वणीकर. माझी आणि कॅमेराची दुश्मनी आहे.  

Thursday, 5 July 2018

बेरोजगारी




फ्रेश इंजिनियरच्या बेरोजगारीबद्दल मागे एकदा लिहिलं होतं. त्या संदर्भात अजून काही.

इंजिनियर्सचा तुफान सप्लाय हा नियंत्रणात आला नाही तर ती एक सामाजिक समस्या होणार आहे, किंबहुना झाली आहे. पालक आपल्या मुलासाठी कष्टाने मिळवलेले पैसे खर्च करतात आणि त्याला इंजिनियर बनवतात. त्यांना वाटतं की इंजिनियर साठी ढीगभर जॉब पडले आहेत. बरं या पालकांना आपण हेही सांगू शकत नाही की तुमच्या मुलाला वा मुलीला फर्स्ट क्लास वा डिस्टींक्शन मिळालं म्हणजे फक्त मार्क आले आहेत. आदरवाईज त्यांना इंजिनियरिंग चं अगदी बेसिक नॉलेज पण नाही आहे. या इंजिनियरिंग नावाच्या मृगजळामागे धावू नका हे माझं पालकांना आणि त्यांच्या मुलांना कळकळीचं आवाहन आहे.

अमेरिकेत वार्षिक लाख इंजिनियर्स बाहेर पडतात आणि त्यांच्या इकॉनॉमी ची साईझ आहे १५ ट्रिलियन डॉलर्स. भारताची इकॉनॉमी आहे ट्रिलियन डॉलर्स, आणि तिथे बनतात १५ लाख इंजिनियर्स.


पूर्वी मॅन्युफॅक्चरिंग क्षेत्राला घाऊक भावात इंजिनियर्स लागायचे. सिव्हिल, मेकॅनिकल, इलेक्ट्रिकल या कोअर ब्रँच च्या मुलामुलींना इथे जॉब मिळायचे. गेल्या काही वर्षात मॅन्युफॅक्चरिंग क्षेत्र हे ज्या वेगाने वाढलं त्याच्या कैक पटीने इंजिनियर्स मुलं मुली भारतात तयार झाले. 

आणि मग आय टी सेक्टर ने भरमसाठ मुलं मुली घ्यायला सुरुवात केली. ज्या वेगाने त्यांनी इंजिनियर्स घेतली त्याने एके काळी तुटवडा तयार झाला होता. पण अलीकडच्या काही काळात हा वेग मंदावला. आणि जसं हे क्षेत्र विकसित होत गेलं, आय टी क्षेत्रात त्या स्ट्रीमची गरज भासू लागली. एके काळी मिळेल त्या ब्रॅन्चचे इंजिनियर्स नोकरीला ठेवणाऱ्या आय टी कंपन्या आता सिलेक्टिव्ह बनल्या. 

भारतात रोजगार उत्पन्न करणाऱ्या बहुतांश क्षेत्रात इंजिनियर्सची गरज नाही. पर्यटन क्षेत्र, फायनान्स, व्यापार, हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्स, हॉस्पिटल्स आणि शेती या क्षेत्रात इंजिनियर्स लागत नाही. 

जीडीपीच्या ६०% उत्पादन देणाऱ्या क्षेत्रात इंजिनियर्स लागत नाहीत तरीही आज बऱ्याच युवक युवतींना इंजिनियर व्हायचं आहे. हे भविष्याच्या दृष्टीने धोकादायक आहे. 

मागणी कमी आणि सप्लाय जास्त. बरं जो माल बाहेर पडतोय त्याची क्वालिटी चांगली नाही. टॉपची शंभर दीडशे कॉलेजेस सोडली तर बाकी आनंद आहे. आपण कशासाठी इंजिनियर होत आहे त्याचा या पोरापोरींना पत्ता नाही. 

माझ्या तरुण मित्र मैत्रिणींनो आणि त्याच्या पालकांनो, इंजिनियरिंग पदवी ही स्वस्त नाही आहे. तिथले मार्क्स जरी आजकाल स्वस्त झाले असले तरी दहा बारा लाखाचा चुराडा करून ते मिळतात. आणि जेव्हा गरीब पालक हे पैसे खर्च करतात तेव्हा त्यांनी पोटाला चिमटा काढला असतो हे ध्यानात असू द्या. त्यांच्या या कष्टाच्या कमाईला जेव्हा पाय फुटतात त्याला न्याय मिळणार का, यावर सखोल अभ्यास करून निर्णय घ्या. 

एक समाज म्हणून  आपण जर सरधोपटपणे हा मार्ग निवडत असू तर वर्षाला हा देश पैशाचा अपव्यय तर करत आहेच, वर एक ताकदीचं मनुष्यबळ निष्क्रिय करत चाललो आहोत. 

(हे लिहिताना श्री सुनील जेजीत यांच्या  इंग्रजी लेखाची मदत घेतली आहे)




Saturday, 30 June 2018

Fortis


गुणवत्तेच्या जगात आपलं स्वागत आहे!

फोर्टिस केबल्स प्रायव्हेट लिमिटेड ही भारतीय वायर्स आणि केबल्स उद्योगक्षेत्रातील एक तरुण कंपनी आहे. २०१७ साली चालू झालेल्या फोर्टिस चे मुख्य कार्यालय पुणे इथे आहे. फोर्टिस वेगवेगळ्या क्षेत्रातील वायर्स, आणि केबल्स उत्पादित करते ज्यांचा वापर गृह प्रकल्प तसेच औद्योगिक इमारती यासाठी तर होतोच पण दूरसंचार क्षेत्रात पाण्याखाली जाणाऱ्या तारा तसेच वाहन उद्योग व रेल्वे साठी लागणाऱ्या तारांचं उत्पादन पण फोर्टिस करते.   

या क्षेत्रात फोर्टिसने नुकताच  प्रवेश केला आहे आणि त्याचे काही फायदे आहेत. आम्ही अगदी कोऱ्या पाटीवर लिहायला चालू केलं आहे आणि त्यामुळे आम्ही उच्च गुणवत्ता धोरण अवलंबलं आहे. आणि त्यामुळेच आमचे उत्पादन हे इतरांपेक्षा वेगळे ठरते. जरी उत्पादनाची प्रोसेस अवघड आहे किंवा आमचं प्रॉफिट मार्जिन कमी आहे तरी त्याचा परिणाम आम्ही गुणवत्तेवर होऊ देत नाही आणि याबाबत आम्ही सदैव दक्ष असतो.  


होमफोर्ट, जे आमच्या गृहप्रकल्पासाठी लागणाऱ्या तारांचं ब्रँड नेम आहे आणि फ्लेक्सिफोर्ट, हे औद्योगिक इमारतींसाठी वापरल्या जाणाऱ्या तारांचं नाव आहे, ही दोन्ही उत्पादने ३ PRO तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने उत्पादित केली जातात. त्या वायर्सचे कोअर हे उष्णता रोधक आहेत आणि ८५ डिग्री सेंटीग्रेड पर्यंत वापरू शकता, तीन थरांमध्ये त्याचं इन्सुलेशन आहे ज्यामुळॆ करंटची गळती कमी होते आणि त्याचबरोबर त्या विशिष्ट इन्सुलेशन मुळे सुरक्षेची हमी जास्त मिळते. 

या प्रॉडक्टस बरोबर वाहन उद्योग, रेल्वे आणि दूरसंचार उद्योगासाठी लागणाऱ्या वायर्स मध्ये सध्याच्या प्रचलित गुणवत्तेच्या आणि सुरक्षेच्या मापदंडापेक्षा आम्ही वरचा दर्जा राखण्याचा प्रयत्न केला आहे.  

आमचा प्रवास नुकताच चालू झाला आहे, पण खूप काही घडलं आहे. एका वर्षातच आम्ही गुणवत्ता, वातावरण आणि सुरक्षेशी निगडित BIS, CE, ERDA, CPRI, RoHS तसेच ISO 9001, 14001, 18001 आणि TS16949 ही प्रमाणपत्रं प्राप्त केली आहेत. आणि वर उल्लेख केलेल्या सर्व केबल्स आणि वायर्स चं उत्पादन जोमाने चालू केलं आहे. येणारं भविष्य उज्वल आहे याबद्दल शंका नाही. 

आपण आता एकमेकांशी संलग्न असणार आहोत आणि आम्ही तुम्हाला आमची कथा, भविष्याबद्दलचे प्लॅन्स आणि उत्पादनाविषयी माहिती देणारंच आहोत. पण सगळ्यात आधी फोर्टिस वर विश्वास ठेवल्याबद्दल मनःपूर्वक धन्यवाद देतो. फोर्टिस कुटुंबात आपलं स्वागत आणि त्या निमित्ताने एक किट आपल्याला पाठवत आहे, त्याचा आपण स्वीकार करावा ही विनंती. फोर्टिस च्या प्रॉडक्टसची विक्री करण्यासाठी हे किट उपयुक्त असेल याबाबत खात्री आहे. 

भविष्यातील दमदार आणि यशस्वी व्यावसायिक संबंधासाठी आपण एकमेकांशी कटिबद्ध राहू यात. 


आपला 



अय्याज हमीरानी 
व्यवस्थापकीय संचालक
फोर्टिस केबल्स प्रायव्हेट लिमिटेड  



Sunday, 24 June 2018

मिलेनियल्स

Millennial ही  एक वेगळी संज्ञा जन्माला आली आहे. म्हणजे साधारण १९८० नंतर जन्माला आलेले. या शतकात जे वर्क फोर्स मध्ये जॉईन झालेले.

बिझिनेस ओनर्स या नवयुवकांकडून लॉयल्टीची अपेक्षा करतो. डेडिकेशन ची अपेक्षा ठेवतो. पण बिझिनेस ओनर्स हे विसरतो की हे आजकालचे युवक मोबदल्यात हेच एम्प्लॉयर कडून अपेक्षा ठेवत असतात. आणि त्यात काही चुकीचं आहे असं वाटत नाही. व्यावसायिक आणि त्याचा एम्प्लॉयी यातील संबंध हे एकमेकांप्रती विश्वास आणि कमिटमेंट यावर अवलंबून असतात. यात "एकमेकांप्रती" हे फार महत्वाचं आहे. याच मिलेनियल्सला थोडं जरी पाठबळ त्याच्या बॉस कडून दिसलं तर त्यांचा उत्साह अनुभवणं ही आनंदाची बाब असते.

ज्या म्हणून ठिकाणी कर्मचाऱ्यांची काळजी घेतली जाते तिथं कामं पण व्यवस्थित होतात. काम झाल्यावर वेळेत घरी जायला मिळतं का? पगार पाणी वेळेवर होतात का, ट्रेनिंग मिळतं का, माझ्या कामावर विश्वास ठेवून मला काम करण्याचं स्वातंत्र्य आहे का? माझ्या कामाबद्दल व्यवस्थित फीडबॅक दिला जातो का की उगाचच अपमानित केलं जातं हे सगळे प्रश्न मिलेनियल कायम विचारत असतो. त्याचं उत्तर सकारात्मक असलं की तो जीव तोडून मेहनत करतो.

जेव्हा या मिलेनियलला व्यवस्थापनाचं पाठबळ मिळतं तेव्हा त्यांचा हॅपिनेस कोशंट हा एक आगळी उंची गाठतो आणि त्यानेच कंपनी यशस्वी होण्याची शक्यता वाढते. कंपनीतील लीडर आणि त्याचा सहकारी यांच्यातील व्यवसायिक संबंध सुदृढ राहण्यासाठी दोघांनीही जीवतोड मेहनत करणं गरजेचं असतं. असं जर घडलं जर घडलं तर कंपनी यशस्वी होताना त्याची प्रोडक्ट क्वालिटी, मार्केट मधील त्यांचं स्टँडिंग आणि एकुणात कार्य संस्कृती यात खूप सकारात्मकता दिसते.

एक कर्मचारी म्हणून जेव्हा त्याच्या अपेक्षा वेळच्या वेळी लीडर ला सांगणं हे अत्यंत गरजेचं आहे. या प्रकारच्या संवादामध्ये जेव्हा सुस्पष्टता असते तेव्हा बरेच इश्यू हे समाधानकारकरित्या हाताळण्याची शक्यता निर्माण होते.

मिलेनियल्स, एक आगळी वेगळी जमात. उत्साहाने फसफसणारी. फीडबॅक व्यवस्थित पोहचवला तर त्यावर जीव तोडून काम करणारी, तुम्ही जर त्यांना पाठबळ दिलं, त्यांच्या पाठीशी उभे राहिलात तर आकाशात झेपावणारी.