पराक्रम

Lead, Educate, Apply, Prosper (LEAP) असेच नाव होते conference चे. मे २०१३, हॉटेल grand hyatt गोवा. By the way, मी अशा भरपूर conferences attend करतो. पंचतारांकित हॉटेल मध्ये सकाळी दाबून ब्रेकफास्ट करतो, दुपारी दाबून जेवतो, दुपारचा High Tea हाणतो, आणि रात्री परत दाबून जेवतो. (मला माहित आहे "दाबून" या शब्दावर तुम्हाला कोटया सुचत आहेत, पण तूर्तास त्या तुमच्या जवळच दाबून ठेवा). तिथे shining पण भरपूर टाकतो. लोकांशी ग्लोबल गाव गप्पा मारतो, तिथे प्रश्न विचारतो, प्रश्नांना उत्तर देतो. एकदम फर्मास. लोकांना वाटते काय भारी माणूस आहे हा! मग परत येतो, रहाटगाडग्यात अडकतो, दाबून खाल्लेलं एव्हाना जिरून गेलं असतं आणि मी माझा नेहमीचा "सर्व जगाचा भार या खांद्यावर आहे" अशी देहबोली करून कामाला लागेलेला असतो.

पण या LEAP मध्ये एका माणसाला ऐकले, आणि "खूप काम आहे विसर ते व्यक्तिमत्व" असं बजावून हि  मनात ते भाषण रुंजी घालत राहतं.तसे तिथे तिघे बोलले श्री शिरगुरकर, श्री केळकर आणि पराक्रम सिंह जडेजा. विषय होता "when  I Was small" पहिल्या दोघांचंही भाषण मनाला उभारी देणारं. अस्खलित इंग्रजीत. दोघंही उच्च विद्याविभूषित आणि अगदी copy book पद्धतीने business वाढवला. म्हणजे प्रॉब्लेम आले पण ठीक होते. मी सांगणार आहे तिसऱ्या वल्ली बद्दल. 

पराक्रम सिंह  त्याचे नाव. सध्याचे वय साधारण ४७-४८. राहणे: राजकोट. त्यांनी भाषण चालू केले, पहिल्यांदाच सांगून टाकले "माझं इंग्रजी कच्चं आहे, त्यामुळे मी हिंदीत बोलेल, जमेल तसं एखादं वाक्य इंग्रजीत बोलेल."  मध्यमवर्गीय कुटुंबात जन्म. भाऊ बहिणी अभ्यासात हुशार. पण पराक्रम मात्र खेळातच रमलेला. बुद्धीबळ आणि क्रिकेट ची विशेष आवड. यथातथा अभ्यास करत, बुद्धीबळ च्या स्पर्धेत चमकत होता. क्रिकेट जीव कि प्राण. national ला निवड झाली. गाव आठवत नाही पण स्पर्धेला जायचा खर्च होता रु २५०००. पराक्रमच्या वडिलांना ते जमवायला फारच कष्ट झाले. याला माग, त्याला माग, PF काढ. पराक्रम ते बघत होता. स्पर्धा हरला. मनात एकच, पैसे कमावणे इतकं अवघड आहे का? आणि मग सुरु झाली लढाई.

१२ वि नंतर शिक्षण सोडून मामांच्या धंद्यात join होणे, धंदा होता लेथ चे spares बनवणे. हळूहळू स्वतः चे शॉप टाकले, ज्योती enterprises , धंदा तोच, लेथ चे पार्टस बनवणे. साधारण १९९०. ३०० sqft, भांडवल रु ५००००/- (राजकोट लेथ प्रसिद्ध आहेत). ९५-९६ पर्यंत परिस्थिती अशी झाली की सर्वच पार्ट ज्योतीत बनायचे. ज्योती ने मग स्वतःची लेथच काढली. कंपनी वाढली. १२ वी शिक्षण झालेल्या माणसाच्या दृष्टीने ही मजल खूपच होती. पण पराक्रम पुढचा विचार करत होता, आणि त्यांनी CNC Turning Center launch केली. राजकोट मध्ये बातमी झाली "पराक्रम डूबनेवाला है". डीलर ने केलेल्या अपमानामुळे मार्केटिंग स्वतःच. झंझावाती कामाची मेढ रचली होती. कंपनीला भरपूर order मिळू लागल्या आणि भरभराट होऊ लागली.

पराक्रम सिंहची ज्योती आता चांगलीच स्थिर झाली होती. पण आव्हाने स्वीकारण्याची नशा असलेल्या पराक्रम सिंहना आता खुणावू लागले होते आता मशिनिंग सेंटर चे मार्केट. (लेथ चे CNC version म्हणजे Turning Center तर मिलिंग चे CNC Version मशिनिंग सेंटर). २००३ साली २ कोटी उलाढाल असलेल्या ज्योतीचे Imtex Exhibition चे बजेट होते तब्बल २ कोटी, आणि तिथेच launch झाली अत्याधुनिक मशिनिंग सेंटर. आणि त्यानंतर ज्योतीची घौडदौड चौफेर चालू झाली. नवीन प्रोडक्ट रेंज, मोठी जागा आणि अंगात असलेली जिद्द यांवर कंपनी exponential rate ने वाढत होती.  या दरम्यान ज्योतीला ह्युरोन मशीन टूल या फ्रांसच्या कंपनीतून पार्ट बनवण्याची order मिळाली. पराक्रमजी (आता जी म्हणणे गरजेचे होते) नेहमीच फ्रांस ला जायचे.

२००८. ह्युरोन च्या मालकांनी ठरवले कि कंपनी विकायची, आणि ज्योतीचे धाबे दणाणले. मोठा धंदा जाणार होता. पराक्रमजी फ्रांस मध्ये हॉटेलवर विचार करत बसले होते. एका निर्धारानीच झोपी गेले आणि दुसर्या दिवशी सकाळी ह्युरोन च्या मालकाला न भूतो अशी ऑफर दिली "मला तुमची कंपनी विकत घ्यायची आहे." फिरंग्याला वाटले याला वेड लागले. पण पराक्रम जी दृढ होते. negotiations झाले आणि भारतीय मशीन टूल इंडस्ट्रीच्या इतिहासात एक अतर्क्य गोष्ट घडली. राजकोट सारख्या गावातील (भारताचे मशीन टूल manufacturing हे बंगलोर, हैदराबाद, बेळगाव आणि पुण्यात एकवटले आहे) १०० कोटी उलाढाल असलेल्या कंपनीने फ्रांस मधील एक अग्रगण्य कंपनी २५० कोटीला विकत घेतली. पराक्रम सिंह जडेजा ह्युरोनचा चार्ज घ्यायला फ्रांस ला गेले आणि त्यांच्या समोर भारताचा तिरंगा त्या इमारतीवर फडकताना अंगावर रोमांच उभे राहिले होते.

आता ज्योतीचे नाव भारतात अक्षरश: दुमदुमू लागले. आज ती मशीन टूल इंडस्ट्री मध्ये एक नावारूपाला आलेली अग्रगण्य कंपनी आहे.

LEAP मध्ये हे भाषण झाल्यावर २ मिनिटे pindrop silence होता. भारावलेल्या अवस्थेत सर्वजण आपसूक उभे राहिले आणि टाळ्यांचा कडकडाट झाला. मला राहवले नाही, मी बोललो "Parakramji you were humble enough to say that you can't speak English well, and you would speak in Hindi. But your address was so straight from heart that even if you would have talked in your mother tongue Gujarati, we all would have understood it equally well."

मी ३-४ वर्षांपासून जडेजा साहेबाना भेटायचा प्रयत्न करत होतो. यावर्षी जमले. तीन तास दिले आणि अख्खी कंपनी दाखवली. ७५ एकरचा परिसर, अत्याधुनिक infrastructure, Leonardo Da Vinchi R&D  सेंटर, आणि कंपनीच्या आवारात मोठा स्पोर्ट्स कॉम्प्लेक्स, सर्वांसाठी खुला. आणि पराक्रम सिंह (ज्यांनी त्यांचे हे नाव ठेवले त्या आई वडिलांना प्रणाम) मात्र पूर्ण जमिनीवर. मागच्या वर्षीची  ज्योतीची उलाढाल रु ७०० कोटींची झाली आहे. आणि पराक्रम सिंह मात्र next generation मशीन च्या development च्या विचारात गुंतले आहेत.


(हा लेख त्यांचे भाषण आणि माझी भेट यावर आधारित आहे. दिलेल्या statistics मध्ये काही बदल असण्याची शक्यता आहे. पण दिलेल्या आकडेमोडी पेक्षा त्यांच्या जिद्दीचा आपण विचार करायला हवा, नाही का!)