Growth

एखादा माणूस जेव्हा काही छोटा  बिझिनेस चालू करतो, तेव्हा त्याने बऱ्यापैकी वैयक्तिक आणि आर्थिक रिस्क घेतलेली असते. काय बिझिनेस करायचा, कसा करायचा हे त्याच्या डोक्यात कायम भिरभिर करत असतं. हा बिझिनेस जेव्हा चालू होतो, तेव्हा त्याला बरेच रोल घ्यावे लागतात. अगदी कधी कधी हेल्पर चा सुद्धा. आणि सुरुवातीला तो बऱ्यापैकी हुकूमशाही पद्धतीने बिझिनेस चालवत असतो. बाकी मदतीला काही एम्प्लॉई असतात, पण ते बहुधा सांगितलेलं काम करत असतात. स्वतःचं डोकं वापरायची त्यांना फारशी मुभा नसते. अशा वागणुकीचे बरेच फायदे ही असतात. डिसिजन पटकन घेतले जातात आणि त्यावरची ऍक्शन पण.  अशा वेळेस बिझिनेस ओनर २४ तास कामाचा विचार करता असतो, सात ही दिवस. बऱ्याचदा या आयुष्याबद्दल ते कम्प्लेंट करत असतात. पण काहीतरी करून दाखवण्याची आस इतकी जबरदस्त असते आणि या कामाचा ते इतका लुफत उठवत असतात की त्यांच्या प्रयत्नांचं  कौतुक त्यांना स्वतः ला वाटत असतं.  आणि मग लहान मूल जसं तरुण होतं तसा बिझिनेस ही वयात येतो. आणि तेव्हा मात्र खूप वेगवेगळ्या आव्हानांना सामोरे जावं लागतं. बिझिनेस मध्ये होणाऱ्या वृद्धीचं मग तणावात रूपांतर होतं. कंपनी चालू केल्यावर जो आनंद मिळायचा तो गुल होतो.

असं असेल तर मग वृद्धी कशाला हवी बिझिनेस मध्ये?. इथेच मेख आहे. एकदा तुम्ही कंपनी सुरू करून ती चालू केली की सायकल शिकल्यासारखं आहे. ते पेडल मारावं लागतंच. नाही तर पडला म्हणून समजायचं. बिझिनेस ग्रो करणं वा न करणं यात चॉईस उरत नाही. तुम्हाला व्यवसाय वृद्धी ही करावीच लागते. नाहीतर मग तो गुंडाळावा लागतो. ग्रोथ आली की मग प्रकरण गुंतागुंतीचं होऊन जातं. डिलिव्हरी प्रेशर्स येतात. नवीन सिनियर आणि ज्युनियर लोकं आले. मग त्यांच्या निगेटिव्ह गोष्टी. अहो इतकंच काय त्यांचं बलस्थान (स्ट्रेंथ) पण डोकेदुखी होऊन बसते. आणि हे सगळं व्यवस्थित मॅनेज केलं नाही तर कंपनीची पाटी गायब होण्याचीच शक्यता जास्त. गंमत अशी होते की, बिझिनेस वाढला तरी ओनर ला प्रत्येक घडणाऱ्या गोष्टीवर आणि ती करणाऱ्या प्रत्येक माणसावर नियंत्रण ठेवावं वाटतं. आणि इथे सगळी गडबड होते. या ठिकाणी ओनर ला काम करण्याच्या पद्धतीत बदल करणं गरजेचं असतं. बिझिनेस ग्रोथ च्या गरजा वेगळ्या होतात. कम्युनिकेशन, मग ते कस्टमर बरोबर असू द्या वा टीम मेंबर मधलं, त्याचा स्पीड आणि क्वालिटी यात फरक येणं गरजेचं झालं. मालक मात्र नियंत्रकाच्या भूमिकेत वावरत असतो. अशा नियंत्रकांच्या भूमिकेमुळे तो बिझिनेस ओनर च ग्रोथ साठी मोठा अडथळा होऊन बसतो. त्याच्या आडमुठ्या वागण्यामुळे तो उद्योग ग्रोथच्या अनेक संधी गमावतो.

जो पर्यंत बिझिनेस लहान असतो तो पर्यंत बिझिनेस चा ओनर हीच त्या कंपनीची ओळख असते. आणि एकदा का वृद्धी झाली की मग मात्र मालक आणि मॅनेजमेंट हे अलग होणं क्रमप्राप्त होतं. पण हा असा घटस्फोट, मालकी हक्क गाजवणाऱ्या आणि कुठल्याही प्रॉब्लेम वर विजय मिळवण्याची क्षमता माझ्यातच आहे असं समजणाऱ्या मालकांच्या पचनी पडत नाही.

कंपनीचे ओनर हे कुठल्याही आव्हानाला सामोरे जाऊ शकतात, किंबहुना जातातच. पण कंपनीचा कंट्रोल स्वतः च्या हातून मॅनेजमेंट च्या दुसऱ्या मंडळींच्या हातात देताना मात्र कचरतात. नाही म्हणजे त्यांची फाटतेच. बिझिनेस चा लगाम अलगद दुसऱ्याला देण्यासाठी बुद्धी तर लागतेच पण प्रचंड धैर्य ही लागतं.  बिझिनेस ची वृद्धी हि एक तर बिझिनेस ला वरच्या इयत्तेत टाकते नाही तर झोपवते. The latter is more than likely unless founders change from driving /controlling to managing /leading, and from doing /driving to enabling /facilitating. मुळात लोच्या असा असतो की मालकाला वाटतं, मीच एकटा शहाणा. मलाच कळतं कुठं काय करायचं अन कसं करायचं. ओनर ला जो विरोध करतो तो बिझिनेस चा दुश्मन. हे टाळण्यासाठी मग बिझिनेस ओनर मॅनेजमेंट च्या की पोझिशन ला आपले जवळचे नातेवाईक आणून ठेवतात. आता या नातेवाईक मंडळींनी कितीही विचित्र तारे तोडले तरी हाकलून देता येत नाही. आणि मग मॅनेजमेंट ला काम करणं हे दुस्तर होऊन बसतं. जगातल्या कुठल्याही प्रचंड कंपन्या बघितल्या तर तुमच्या लक्षात येईल की त्याच्या मॅनेजमेन्ट मध्ये प्रोफेशनल्स चा भरणा असतो. (या प्रकाराला सन्माननीय अपवाद असतात पण, ते बोटावर मोजण्याइतके).  मॅनेजमेंट वर रिस्पॉन्सिबिलिटी टाकली जाते पण ऑथॉरिटी मात्र स्वतः: कडे किंवा ह्या फॅमिली मेम्बर कडे. अशा वेळेस चांगली माणसं सोडून जातात आणि जी राहतात त्यांचा प्रकाश पडत नाही. बऱ्याचदा तर बघितलं आहे की खूप चांगलं काम करणाऱ्या एखाद्या कर्मचाऱ्याला बिझिनेस ओनर आपला प्रतिस्पर्धी समजतो. आणि मग कंपनी राजकारणाचा आखाडा बनतो.

आणि मग हे असं घडलं की मग मात्र कंपनीची उतरंड चालू होते. बिझिनेस ओनर जो एकेकाळी हिरो असतो, त्याला लोकं अक्षरश: सहन करतात आणि कंपनी रडतखडत चालू लागते. आणि मग एखाद्या ग्रेट म्हणून ओळखल्या जाऊ शकणाऱ्या कंपनीची ऱ्हासाकडे वाटचाल होऊ लागते. - मूळ इंग्रजी लेखक गुरविंदर सिंग